Báo cáo tài chính hợp nhất là gì?

Cụm từ "Báo cáo tài chính" chắc hẳn các bạn đều rất quen thuộc. Nhưng "Báo cáo tài chính hợp nhất" thì còn xa lạ với nhiều người. 

Bài viết dưới đây, đội ngũ giảng viên khóa học kế toán tổng hợp thực hành tại Kế toán Lê Ánh sẽ giải thích chi tiết cho các bạn hiểu Báo cáo tài chính hợp nhất là gì? và hướng dẫn cách lập báo cáo tài chính hợp nhất

>>> Xem thêm: Phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp

1. Báo Cáo Tài Chính Hợp Nhất Là Gì?

Theo chuẩn mực kế toán số 25 về "Báo cáo tài chính hợp nhất và kế toán khoản đầu tư vào công ty con" đã có định nghĩa về báo cáo tài chính hợp nhất như sau:

Báo cáo tài chính hợp nhất là báo cáo tài chính của một tập đoàn được trình bày như báo cáo tài chính của một doanh nghiệp. Báo cáo này được lập trên cơ sở hợp nhất báo cáo của công ty mẹ và các công ty con theo quy định của chuẩn mực này

Như vậy, khi một công ty hoạt động theo mô hình công ty mẹ, công ty con thì được gọi là tập đoàn. Báo cáo tài chính của cả tập đoàn được gọi là báo cáo tài chính hợp nhất.

Hệ thống báo cáo tài chính hợp nhất

Hệ thống báo cáo tài chính hợp nhất bao gồm báo cáo tài chính hợp nhất năm, báo cáo tài chính hợp nhất tiến độ. Bao gồm các bảng sau:

• Bảng cân đối kế toán hợp nhất;
• Báo cáo kết quả kinh doanh hợp nhất;
• Báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất;
• Thuyết minh Báo cáo tài chính hợp nhất;

2. Đối Tượng Phải Lập Báo Cáo Tài Chính Hợp Nhất

Đối tượng phải lập Báo cáo tài chính hợp nhất bao gồm tất cả các công ty mẹ nắm giữ từ 50% quyền biểu quyết trở lên của một công ty con có thể được nắm giữ trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua một công ty con khác.

Tất cả các doanh nghiệp nhà nước được thành lập và hoạt động theo mô hình công ty con cũng phải lập và nộp báo cáo tài chính hợp nhất theo quy định của pháp luật về kế toán.

3. Mục Đích Của Lập Báo Cáo Tài Chính Hợp Nhất

Mục đích của báo cáo tài chính hợp nhất là cung cấp một cái nhìn tổng thể về tài sản, nguồn vốn và nợ phải trả vào cuối năm tài chính. Báo cáo này phản ánh kết quả hoạt động hàng năm và dòng tiền của một tập đoàn hoặc công ty.

Ngoài ra, các báo cáo tài chính này còn cung cấp các thông tin kinh tế, tài chính để đánh giá tình hình hoạt động kinh doanh và khả năng thanh toán của Tập đoàn trong năm qua. Nó cũng dự đoán các điều kiện tài chính trong tương lai.

⇒ Đây cũng là một báo cáo nhằm hỗ trợ đưa ra các quyết định liên quan đến quản lý và hoạt động của công ty. Sau đó là kế hoạch kinh doanh, đầu tư cho tương lai.

4. Kỳ Lập Báo Cáo Tài Chính Hợp Nhất Là Gì?

- Kỳ lập báo cáo tài chính năm: Các công ty phải lập báo cáo tài chính năm theo quy định của Luật Kế toán.

- Kỳ lập báo cáo tài chính giữa niên độ: Báo cáo tài chính giữa niên độ bao gồm báo cáo tài chính quý (kể cả quý IV) và báo cáo tài chính bán niên.

5. Thời Hạn Nộp, Công Khai Báo Cáo Tài Chính Hợp Nhất

Căn cứ Điều 6 Thông tư 202/2014/TT-BTC, thời hạn nộp và công bố báo cáo tài chính hợp nhất được quy định như sau:

"Báo cáo tài chính hợp nhất phải được nộp cho chủ sở hữu và các cơ quan chính quyền nhà nước có liên quan trong vòng 90 ngày kể từ ngày kết thúc kỳ kế toán năm và được công bố rộng rãi trong vòng 120 ngày kể từ ngày kết thúc kỳ kế toán năm. Công ty mẹ là tổ chức có lợi ích công chúng trong lĩnh vực chứng khoán phải lập báo cáo tài chính hợp nhất năm và công khai theo quy định của Luật Chứng khoán.

Báo cáo tài chính hợp nhất giữa niên độ phải được nộp cho chủ sở hữu và các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan trong thời hạn 45 ngày kể từ ngày kết thúc kỳ kế toán. Các công ty mẹ là cơ quan có lợi ích công chúng trong lĩnh vực chứng khoán phải nộp và công bố báo cáo tài chính giữa niên độ theo quy định của Luật Chứng khoán. "

Theo quy định trên thì thời hạn nộp báo cáo tài chính hợp nhất là ngày cuối cùng của kỳ kế toán. Do đó, báo cáo này phải được nộp cho cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền trong vòng 90 ngày sau khi kết thúc kỳ kế toán năm theo quy định.

6. Nguyên Tắc Lập Báo Cáo Tài Chính Hợp Nhất

Theo VAS 07 yêu cầu trong báo cáo tài chính hợp nhất của nhà đầu tư, khoản đầu tư vào công ty liên kết phải được kế toán theo phương pháp vốn chủ sở hữu

a. Lập báo cáo kết quả kinh doanh hợp nhất

- Doanh thu, giá vốn hàng bán, lãi gộp và các loại chi phí của tập đoàn không bao gồm với các khoản tương tự của công ty liên kết.

- Phần chia của tập đoàn trong các khoản lãi trước thuế của công ty liên kết được ghi tăng vào lãi trước thuế trong báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của tập đoàn.

(Ví dụ, công ty liên kết A lãi 14 tỷ, chia 30% lãi cho tập đoàn, tập đoàn ABC sẽ ghi tăng phần lãi trong năm tương ứng là 30% x 14 tỷ = 4,2 tỷ)

- Thuế TNDN của tập đoàn: Chỉ ghi phần thuộc sở hữu của tập đoàn trong phần thuế của công ty liên kết.

(Ví dụ: phần thuế TNDN của tập đoàn ABC chỉ ghi nhận số thuế là 30% x (25% x 14 tỷ) = 1,05 tỷ)

b. Bảng cân đối kế toán hợp nhất

• Số tiền đầu tư trong các công ty liên kết vào thời điểm mua phải ghi theo giá vốn.
• Mỗi kỳ, phải ghi tăng (giảm) số tiền này bằng phần còn lại của tập đoàn trong khoản lãi (lỗ) của công ty liên kết.

Để lập được báo cáo tài chính hợp nhất bạn cần nắm chắc các nguyên tắc trên và số liệu đầu tư cụ thể vào từng công ty liên kết.

7. Hướng Dẫn Cách Lập Báo Cáo Tài Chính Hợp Nhất

Bước 1: Thu thập thông tin, báo cáo tài chính riêng sau đó tổng hợp, đối chiếu và kết hợp các chỉ tiêu phù hợp

Bước 2: Tạo mục nhập hợp nhất.

• Loại 1: Điều chỉnh trong tài sản thuần của công ty con đối với phần chênh lệch giữa FV và GTGS.
• Loại 2: Không bao gồm giá trị ghi sổ của lợi ích công ty mẹ trong từng công ty con và ghi nhận lợi thế thương mại, NCI khi hợp nhất.
• Loại 3: Ghi nhận lợi thế thương mại (nếu có)
• Loại 4: Loại trừ tất cả các giao dịch trong một nhóm
• Loại 5: Xác định lợi ích của cổ đông kiểm soát (NCI) vào cuối kỳ

Lưu ý: Ngoài những điều chỉnh trên, bút toán ghi sổ những điều chỉnh đã thực hiện để lập báo cáo tài chính kỳ trước. Mục đích của nó là đảm bảo tích lũy các chi phí trong báo cáo tài chính hợp nhất.

Sau khi các bút toán kỳ trước đã được điều chỉnh doanh thu và chi phí, LNST sẽ điều chỉnh kỳ này để phản ánh hiệu quả kế toán cuối cùng.

Bước 3: Tạo bảng tổng hợp bút toán điều chỉnh và bảng tổng hợp chi tiêu hợp nhất.

Bước 4: Lập Báo cáo tài chính hợp nhất

8. Cần Lưu Ý Những Gì Khi Lập, Trình Bày Báo Cáo Tài Chính Hợp Nhất?

- Có hai phương pháp lập báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất: Phương pháp gián tiếp và phương pháp trực tiếp có điều chỉnh.

- Lợi thế thương mại chỉ phát sinh một lần khi công ty mẹ kiểm soát công ty con.

- Báo cáo tài chính hợp nhất phản ánh hoạt động kinh doanh của toàn bộ tập đoàn.

Do đó, việc chỉ đánh giá từng đơn vị trong tập đoàn không phản ánh đầy đủ tình hình tài chính của tập đoàn. Người được trả tiền trong báo cáo tài chính hàng năm của công ty mẹ luôn quan tâm đến sự phát triển của tài sản, tình hình tài chính và thu nhập và tình hình tài chính của toàn tập đoàn.

• Báo cáo tài chính hợp nhất phải đáp ứng yêu cầu cung cấp thông tin kinh tế, tài chính cho người sử dụng báo cáo tài chính hợp nhất.
• Báo cáo tài chính hợp nhất phải trình bày thông tin về Tập đoàn với tư cách là một thực thể riêng biệt, không phụ thuộc vào ranh giới pháp lý riêng biệt.

- Khi lập báo cáo tài chính hợp nhất, các bút toán đối chiếu được thực hiện để xác định số liệu dồn tích và xác định số dư lũy kế của công ty mẹ và công ty con.

- Quy định về cổ phiếu quỹ trong báo cáo tài chính hợp nhất và riêng lẻ: Điều 134 Luật Công ty năm 2020 yêu cầu công ty con nắm giữ cổ phiếu quỹ trước ngày bị kiểm soát phải được tách và hoàn trả, không được phép đầu tư ngược lại (mua bán cổ phiếu quỹ) cho các cổ đông không kiểm soát.

- Lợi thế thương mại phát sinh trong hợp nhất kinh doanh không được coi là tài sản vô hình, nhưng đủ điều kiện được ghi nhận riêng biệt như một tài sản trong báo cáo tài chính hợp nhất.

- Mua bán hàng hóa, tài sản cố định, công cụ, dụng cụ trong Tập đoàn và các giao dịch phát sinh giữa Tập đoàn với các công ty liên doanh, liên kết. Sau khi được tạo và báo cáo lãi hoặc lỗ, các khoản thuế phải được tính toán, điều chỉnh và loại bỏ hoàn toàn khi lập báo cáo tài chính hợp nhất.

9. So Sánh Báo Cáo Tài Chính Riêng Và Báo Cáo Tài Chính Hợp Nhất

Báo cáo tài chính riêng lẻ chỉ phản ánh tài sản, điều kiện tài chính và kinh doanh của công ty mẹ.

Mặt khác, báo cáo tài chính hợp nhất tóm tắt tình hình tài chính và kinh doanh chung của toàn tập đoàn, bao gồm cả công ty mẹ và các công ty con.

Về con số vốn chủ sở hữu:

• Chủ sở hữu (cổ đông của công ty mẹ) không thêm bớt vốn. Điều này là do phương pháp kế toán vốn gốc các khoản đầu tư vào công ty con khi lập báo cáo tài chính riêng.
• Báo cáo tài chính hợp nhất (phương pháp vốn chủ sở hữu) được lập theo phần vốn góp của cổ đông công ty mẹ trong vốn của công ty con tại thời điểm hợp nhất.

Trên bảng cân đối kế toán

• Báo cáo tài chính riêng lẻ không cung cấp 'lợi thế thương mại'
• Trong bảng cân đối kế toán hợp nhất có thể hiện chỉ tiêu 'lợi thế thương mại' .

10. Sự Khác Biệt Giữa Báo Cáo Tài Chính Tổng Hợp Và Báo Cáo Tài Chính Hợp Nhất

- Báo cáo tài chính tổng hợp là tổng hợp và trình bày khái quát về tình hình tài chính và kết quả hoạt động của Tập đoàn với tư cách là một thực thể riêng biệt, không phụ thuộc vào ranh giới pháp lý của các pháp nhân riêng biệt là công ty mẹ hoặc các công ty con.

Báo cáo tài chính tổng hợp được sử dụng để đánh giá tình hình tài chính chung của công ty mẹ, các nhà đầu tư, chủ sở hữu hiện tại và tương lai, và các cơ quan chính phủ có liên quan, làm cơ sở quan trọng để đưa ra các quyết định liên quan đến việc điều hành và quản lý hoạt động kinh doanh của của của các nhà đầu tư, đơn vị cấp trên, của các chủ sở hữu hiện tại và tương lai và của các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền.

- Mặt khác, báo cáo tài chính hợp nhất sẽ tổng hợp tình hình tài chính và kinh doanh của toàn bộ tập đoàn, bao gồm cả công ty mẹ và các công ty con.

Bài viết trên đây đã giúp các bạn hiểu rõ báo cáo tài chính hợp nhất là gì? Cũng như Vai trò, mục đích và nguyên tắc lập báo cáo tài chính hợp nhất. Hy vọng thông tin trên hữu ích với bạn và có thể giúp các bạn trong quá trình thực hiện nghiệp vụ.

Xem thêm bài viết Cách đọc báo cáo tài chính doanh nghiệp