Thuế Gián Thu Là Gì? Kiến Thức Cá Nhân, Doanh Nghiệp Cần Nắm

Thuế gián thu đóng vai trò quan trọng không chỉ trong việc đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi tiêu dùng và hoạt động kinh doanh của các cá nhân và doanh nghiệp.

Vậy thuế gián thu và những kiến thức cá nhân, doanh nghiệp cần nắm là gì? Bài viết này Kế toán Lê Ánh sẽ mang đến cái nhìn tổng quan về thuế gián thu, giúp bạn trang bị những kiến thức cần thiết để chủ động hơn trong mọi tình huống tài chính và kinh doanh.

1. Thuế Gián Thu Là Gì?

Thuế gián thu là loại thuế mà người nộp thuế không trực tiếp nộp cho nhà nước, thay vào đó, nó được thu gián tiếp thông qua giá cả hàng hóa, dịch vụ mà người tiêu dùng chi trả. Nói cách khác, thuế gián thu được "chuyển tiếp" từ người bán sang người mua, khiến người tiêu dùng cuối cùng trở thành người chịu gánh nặng thuế mà không nhận ra rõ ràng.

Bản chất của thuế gián thu

Tính gián tiếp: Khác với thuế trực thu (như thuế thu nhập cá nhân), thuế gián thu không được nộp trực tiếp từ thu nhập mà được gộp vào giá trị hàng hóa, dịch vụ.

Tính lan tỏa: Thuế gián thu tác động rộng rãi đến tất cả các đối tượng trong xã hội, bất kể thu nhập hay địa vị kinh tế.

Ảnh hưởng đến giá cả: Vì được tích hợp trong giá hàng hóa, dịch vụ, thuế gián thu có thể ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp.

>>> Xem thêm: Thuế Trực Thu Là Gì? Những Điều Bạn Cần Biết

2. Các Loại Thuế Gián Thu

Thuế gián thu bao gồm các loại thuế nào?

Thuế giá trị gia tăng (VAT): Đây là loại thuế phổ biến nhất, áp dụng trên giá trị tăng thêm của hàng hóa và dịch vụ ở mỗi giai đoạn sản xuất, phân phối.

Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB): Đánh vào một số mặt hàng, dịch vụ xa xỉ hoặc có tác động tiêu cực đến xã hội (như rượu, thuốc lá, xăng dầu).

Thuế xuất nhập khẩu: Áp dụng cho hàng hóa được xuất khẩu hoặc nhập khẩu qua biên giới quốc gia.

Ngoài ra còn có thuế xuất khẩu, thuế giá trị gia tăng, thuế môn bài. Tuy nhiên, thuế gián thu phổ biến nhất chính là thuế nhập khẩu. Khi hàng hóa được nhập khẩu, các thương nhân sẽ phải nộp thuế ngay tại thời điểm đó. Sau đó, nếu các mặt hàng này được bán lại trên thị trường, chi phí thuế nhập khẩu sẽ được tích hợp vào giá bán mà người tiêu dùng phải chi trả. Mặc dù không phải ai cũng nhận thức được điều này, nhưng trên thực tế, người tiêu dùng thường gián tiếp gánh chịu khoản thuế này thông qua giá hàng hóa.

Về mặt khái niệm, bất kỳ loại thuế hoặc phí nào do Chính phủ áp đặt ở giai đoạn sản xuất đều có thể xem là thuế gián thu. Gần đây, nhiều quốc gia đã áp dụng các khoản phí phát thải carbon đối với các doanh nghiệp sản xuất. Đây chủ yếu được coi là thuế gián thu, bởi vì chi phí này cuối cùng cũng được chuyển sang cho người tiêu dùng thông qua giá cả sản phẩm.

Các ví dụ minh họa cụ thể về thuế gián thu:

Thuế giá trị gia tăng (VAT):

Bạn mua một chiếc áo giá 500.000 đồng, trong đó đã bao gồm 10% thuế VAT (tương đương 50.000 đồng). Doanh nghiệp thu số tiền này từ bạn và nộp cho nhà nước.

Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB):

Khi bạn mua một chai rượu trị giá 1.000.000 đồng, bạn phải trả thêm 30% thuế TTĐB (300.000 đồng). Số tiền này được cộng trực tiếp vào giá bán và do người tiêu dùng gánh chịu.

Thuế nhập khẩu:

Một doanh nghiệp nhập khẩu ô tô từ nước ngoài, phải chịu thuế nhập khẩu 30% giá trị xe. Nếu chiếc xe có giá 1 tỷ đồng, thuế nhập khẩu là 300 triệu đồng. Chi phí này có thể được doanh nghiệp đưa vào giá bán xe trong nước.

3. Cách Tính Thuế Gián Thu

Phương pháp tính thuế giá trị gia tăng (VAT)

Thuế giá trị gia tăng (VAT) thường được tính bằng hai phương pháp:

Phương pháp khấu trừ thuế:

Thuế VAT phải nộp = Thuế VAT đầu ra - Thuế VAT đầu vào

Thuế VAT đầu ra: Là thuế tính trên giá trị hàng hóa, dịch vụ bán ra.

Thuế VAT đầu vào: Là thuế tính trên giá trị hàng hóa, dịch vụ mua vào phục vụ sản xuất, kinh doanh.

Phương pháp trực tiếp trên giá trị gia tăng:

Thuế VAT phải nộp = Doanh thu x Tỷ lệ thuế suất

Tỷ lệ thuế suất VAT phổ biến là 5% hoặc 10%, tùy thuộc vào từng loại hàng hóa, dịch vụ.

Cách tính thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB)

Thuế TTĐB thường được áp dụng theo công thức:

Thuế TTĐB phải nộp = Giá tính thuế x Mức thuế suất TTĐB

Giá tính thuế: Giá bán chưa có thuế TTĐB và VAT.

Thuế suất TTĐB: Thay đổi tùy loại hàng hóa, dịch vụ (ví dụ: 30% cho rượu mạnh, 70% cho thuốc lá).

Ví dụ: Một chai rượu có giá gốc 1.000.000 đồng, thuế suất TTĐB là 30%. Thuế TTĐB phải nộp là: 1.000.000 x 30% = 300.000 đồng

Thuế nhập khẩu được tính theo công thức:

Thuế nhập khẩu = Trị giá hàng hóa tính thuế x Thuế suất nhập khẩu

Trị giá hàng hóa tính thuế: Giá CIF (Cost, Insurance, Freight).

Thuế suất nhập khẩu: Được quy định theo biểu thuế nhập khẩu hiện hành.

Ví dụ: Một lô hàng nhập khẩu có giá CIF là 100 triệu đồng, thuế suất nhập khẩu là 10%. Thuế nhập khẩu phải nộp: 100 triệu x 10% = 10 triệu đồng

>>> Xem thêm: Thuế Xuất Nhập Khẩu: Quy Định, Cách Tính và Đối Tượng Nộp

Ứng dụng thực tế trong kinh doanh

Doanh nghiệp cần áp dụng phương pháp tính thuế phù hợp với ngành nghề và mô hình kinh doanh của mình.

Kế toán doanh nghiệp phải đảm bảo tuân thủ các quy định về thuế, đồng thời tận dụng các ưu đãi thuế hợp pháp.

4. So Sánh Thuế Gián Thu và Thuế Trực Thu

Điểm khác biệt về bản chất và cơ chế thu:

Ví dụ minh họa cụ thể:

Thuế gián thu (VAT): Khi bạn mua một chiếc tivi giá 10 triệu đồng, trong đó bao gồm 10% VAT (tương đương 1 triệu đồng). Bạn là người chịu thuế, nhưng người bán sẽ nộp số tiền này cho nhà nước.

Thuế trực thu (thuế thu nhập cá nhân): Nếu bạn có thu nhập hàng tháng 20 triệu đồng và chịu mức thuế suất 10%, bạn phải nộp trực tiếp 2 triệu đồng cho cơ quan thuế.Nhìn chung, Thuế gián thu dễ thu, áp dụng rộng rãi và ít bị trốn thuế,

nhưng có thể ảnh hưởng mạnh đến người tiêu dùng thu nhập thấp. Thuế trực thu có tính công bằng cao hơn, nhưng việc thu thuế đòi hỏi hệ thống quản lý chặt chẽ.

5. Ưu Điểm và Hạn Chế Của Thuế Gián Thu

a, Ưu điểm của thuế gián thu

Tính công bằng trong tiêu dùng: Thuế gián thu đánh vào hàng hóa và dịch vụ, nên người tiêu dùng chi tiêu nhiều sẽ chịu thuế cao hơn. Điều này giúp đảm bảo sự công bằng trong chi tiêu.

Nguồn thu ổn định cho ngân sách: Thuế gián thu như VAT (thuế giá trị gia tăng) mang lại nguồn thu ổn định và dễ dự đoán cho ngân sách nhà nước.

Hạn chế tiêu dùng không lành mạnh: Các loại thuế gián thu như thuế tiêu thụ đặc biệt áp dụng lên rượu, bia, thuốc lá giúp kiểm soát tiêu dùng các sản phẩm có hại cho sức khỏe và xã hội.

Dễ thu và quản lý: Thuế gián thu được tích hợp vào giá sản phẩm, giúp giảm gánh nặng hành chính trong việc thu thuế.

b, Hạn chế của thuế gián thu

Tính lũy thoái đối với thu nhập: Người có thu nhập thấp chịu gánh nặng thuế cao hơn so với người giàu vì thuế được đánh trên mức tiêu dùng chứ không phải thu nhập.

Ảnh hưởng đến sức mua: Thuế gián thu làm tăng giá hàng hóa và dịch vụ, khiến người tiêu dùng giảm chi tiêu, đặc biệt là trong thời kỳ khó khăn kinh tế.

Khó kiểm soát gian lận thuế: Một số doanh nghiệp có thể khai thấp doanh thu hoặc sử dụng hóa đơn giả để trốn thuế, gây thất thoát ngân sách.

Tác động tiêu cực đến doanh nghiệp nhỏ: Doanh nghiệp nhỏ thường gặp khó khăn trong việc đáp ứng các yêu cầu tuân thủ thuế, gây áp lực tài chính.

6. Vai Trò Của Thuế Gián Thu Đối Với Doanh Nghiệp và Cá Nhân

Tầm quan trọng của thuế gián thu đối với doanh nghiệp:

• Đảm bảo hoạt động kinh doanh hợp pháp, tránh rủi ro bị xử phạt hoặc truy thu thuế.
• Giúp doanh nghiệp duy trì uy tín trên thị trường, đặc biệt với các đối tác và khách hàng.
• Tạo điều kiện thuận lợi khi mở rộng kinh doanh hoặc xin các ưu đãi thuế.

Tầm quan trọng của thuế gián thu đối với cá nhân:

• Đóng góp vào nguồn ngân sách quốc gia, đảm bảo phát triển các dịch vụ công cộng như giáo dục, y tế, hạ tầng.
• Hỗ trợ quản lý tiêu dùng, đặc biệt trong việc hạn chế mua các mặt hàng bị đánh thuế cao (như thuốc lá, rượu bia).

Lưu ý về các rủi ro pháp lý liên quan:

Rủi ro cho doanh nghiệp:

• Truy thu và xử phạt: Nếu không khai báo đúng thuế gián thu, doanh nghiệp có thể bị truy thu số tiền lớn cùng với tiền phạt.
• Ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh: Rủi ro pháp lý có thể khiến doanh nghiệp bị đình chỉ hoạt động hoặc mất uy tín.

Rủi ro cho cá nhân:

• Chi phí tiêu dùng tăng cao: Thuế gián thu làm tăng giá sản phẩm, ảnh hưởng đến khả năng chi tiêu, đặc biệt với người có thu nhập thấp.
• Thiếu hiểu biết dẫn đến vi phạm: Cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ thường ít nắm vững quy định, dẫn đến việc vô tình trốn thuế hoặc kê khai sai.

Nhìn chung, thuế gián thu không chỉ đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của doanh nghiệp và đời sống cá nhân. Việc tuân thủ quy định và hiểu rõ về thuế gián thu giúp tránh được những rủi ro pháp lý và đảm bảo lợi ích lâu dài.

Qua bài viết Thuế Gián Thu Là Gì? Kiến Thức Cá Nhân, Doanh Nghiệp Cần Nắm của Kế toán Lê Ánh, chúng ta đã cùng tìm hiểu về khái niệm, bản chất và các loại thuế gián thu – một phần quan trọng trong hệ thống tài chính của bất kỳ quốc gia nào. Thuế gián thu không chỉ giúp nhà nước tạo ra nguồn thu ngân sách ổn định mà còn đóng vai trò định hướng hành vi tiêu dùng, sản xuất và phân phối hàng hóa, dịch vụ trong nền kinh tế.

Lời khuyên dành cho cá nhân và doanh nghiệp là hãy luôn cập nhật thông tin về các chính sách thuế, xây dựng kế hoạch tài chính rõ ràng và tận dụng những quy định ưu đãi hợp pháp để giảm thiểu gánh nặng thuế. Bằng cách này, mỗi người và tổ chức không chỉ bảo vệ lợi ích kinh tế của mình mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của xã hội.

------------------------------------

Kế Toán Lê Ánh - Nơi đào tạo kế toán thực hành uy tín nhất hiện nay, đã tổ chức thành công rất nhiều khóa học nguyên lý kế toán, khóa học kế toán tổng hợp, khóa học kế toán thuế cho người mới bắt đầu, khóa học kế toán quản trị, khóa học kế toán thuế chuyên sâu, khóa học phân tích tài chính doanh nghiệp, khóa học chứng chỉ kế toán trưởng, khóa học kế toán cho chủ doanh nghiệp... và hỗ trợ kết nối tuyển dụng cho hàng nghìn học viên.

Nếu như bạn muốn tham gia các khóa học kế toán online/offline của trung tâm Lê Ánh thì có thể liên hệ hotline tư vấn: 0904.84.8855/ Mrs Lê Ánh 

Ngoài các khóa học kế toán thì trung tâm Lê Ánh còn cung cấp các khóa học hành chính nhân sự online/offline, khóa học xuất nhập khẩu TPHCM, Hà Nội, online chất lượng tốt nhất hiện nay.

Thực hiện bởi: KẾ TOÁN LÊ ÁNH - TRUNG TÂM ĐÀO TẠO KẾ TOÁN SỐ 1 VIỆT NAM