Biên Lợi Nhuận Gộp Là Gì? Công Thức và Cách Tính Dễ Hiểu

Biên lợi nhuận gộp là một trong những chỉ số tài chính quan trọng giúp doanh nghiệp đánh giá hiệu quả hoạt động sản xuất và kinh doanh. Thông qua biên lợi nhuận gộp, doanh nghiệp có thể biết được mức độ sinh lời từ việc bán hàng sau khi đã trừ đi giá vốn hàng bán. Đây không chỉ là công cụ hữu ích để kiểm soát chi phí mà còn giúp nhà quản lý đưa ra các chiến lược định giá hợp lý và tối ưu hóa lợi nhuận.

Vậy biên lợi nhuận gộp là gì? Công thức và cách tính như thế nào và làm thế nào để áp dụng một cách hiệu quả trong kinh doanh? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết sau của Kế toán Lê Ánh.

I. Biên Lợi Nhuận Gộp Là Gì?

Biên lợi nhuận gộp là chỉ số tài chính quan trọng thể hiện tỷ lệ phần trăm giữa lợi nhuận gộp và doanh thu thuần, cho biết khả năng sinh lời của doanh nghiệp sau khi đã trừ đi giá vốn hàng bán. Nói cách khác, biên lợi nhuận gộp cho biết mỗi đồng doanh thu tạo ra được bao nhiêu lợi nhuận gộp sau khi đã khấu trừ chi phí sản xuất trực tiếp.

➤ Đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh và kiểm soát chi phí:

- Lợi nhuận gộp cao cho thấy doanh nghiệp kiểm soát tốt chi phí sản xuất và có khả năng sinh lời cao.

- Ngược lại, biên lợi nhuận gộp thấp cảnh báo doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong việc kiểm soát chi phí hoặc giá bán chưa hợp lý.

➤ So sánh với đối thủ cạnh tranh và xác định vị trí trên thị trường:

- Chỉ số này giúp doanh nghiệp so sánh hiệu quả hoạt động với đối thủ cạnh tranh trong cùng ngành.

- Từ đó, xác định lợi thế cạnh tranh hoặc cần điều chỉnh chiến lược kinh doanh để nâng cao hiệu suất hoạt động.

➤ Định hướng chiến lược giá bán và cải thiện lợi nhuận:

- Doanh nghiệp có thể điều chỉnh giá bán hoặc tìm cách giảm giá vốn hàng bán để cải thiện biên lợi nhuận gộp.

- Đây cũng là căn cứ quan trọng để ra quyết định chiến lược về marketing, khuyến mại hay mở rộng thị trường.

>>> Xem thêm: Khóa Học Phân Tích Tài Chính Doanh Nghiệp Online & Offline  

II. Công Thức Tính Biên Lợi Nhuận Gộp

Công thức tính

Biên lợi nhuận gộp (%) = ( Lợi nhuận gộp / Doanh thu thuần ) / 100

Trong đó:

Lợi nhuận gộp = Doanh thu thuần – Giá vốn hàng bán

- Doanh thu thuần là tổng doanh thu của doanh nghiệp sau khi đã trừ các khoản giảm trừ như chiết khấu thương mại, giảm giá hàng bán, hàng trả lại và thuế GTGT đầu ra.

- Giá vốn hàng bán là tổng chi phí trực tiếp liên quan đến việc sản xuất và phân phối sản phẩm hoặc dịch vụ mà doanh nghiệp bán ra trong kỳ kế toán.

⭕ Lưu ý khi tính Biên lợi nhuận gộp:

- Cần phân biệt giữa Doanh thu thuần và Tổng doanh thu: Doanh thu thuần đã trừ các khoản giảm trừ, còn Tổng doanh thu chưa trừ các khoản này.

- Chi phí gián tiếp như chi phí bán hàng, quản lý doanh nghiệp, lãi vay không tính vào giá vốn hàng bán mà sẽ được trừ ở phần lợi nhuận ròng.

- Đảm bảo độ chính xác của dữ liệu: Doanh thu và chi phí phải được ghi nhận chính xác theo chuẩn mực kế toán.

III. Ý Nghĩa Của Biên Lợi Nhuận Gộp

Biên lợi nhuận gộp không chỉ đơn thuần là con số phản ánh khả năng sinh lời của doanh nghiệp mà còn mang lại nhiều ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá hiệu quả kinh doanh, chiến lược giá và vị thế cạnh tranh trên thị trường. Dưới đây là những ý nghĩa chính của biên lợi nhuận gộp:

1. Đánh giá hiệu quả hoạt động sản xuất và kinh doanh

➤ Chỉ số biên lợi nhuận gộp càng cao cho thấy:

- Doanh nghiệp kiểm soát tốt chi phí sản xuất: Chi phí nguyên vật liệu, nhân công và sản xuất chung được tối ưu hóa hiệu quả.

- Lợi nhuận cao từ mỗi đơn vị sản phẩm bán ra: Tỷ lệ lợi nhuận gộp trên doanh thu cao cho thấy doanh nghiệp có khả năng sinh lời tốt sau khi trừ giá vốn hàng bán.

- Hiệu quả trong chiến lược giá bán: Chỉ số cao cho thấy doanh nghiệp có khả năng định giá sản phẩm hợp lý, vừa cạnh tranh vừa tối đa hóa lợi nhuận.

➤ Ngược lại, biên lợi nhuận gộp thấp thể hiện:

- Chi phí sản xuất quá cao hoặc giá bán chưa phù hợp, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sinh lời.

- Doanh nghiệp cần xem xét lại chiến lược giá hoặc tối ưu hóa chi phí sản xuất để cải thiện hiệu quả kinh doanh.

- Ví dụ minh họa: Doanh nghiệp A có biên lợi nhuận gộp là 60%, trong khi doanh nghiệp B trong cùng ngành chỉ có 40%. Điều này cho thấy A đang kiểm soát chi phí sản xuất tốt hơn và có khả năng sinh lời cao hơn B.

2. So sánh với đối thủ cạnh tranh và trung bình ngành

a. So sánh với đối thủ cạnh tranh:

- Biên lợi nhuận gộp giúp doanh nghiệp đánh giá vị thế cạnh tranh trên thị trường thông qua việc so sánh với đối thủ trong cùng ngành.

- Nếu chỉ số này cao hơn đối thủ, doanh nghiệp đang có lợi thế cạnh tranh về chi phí sản xuất hoặc chiến lược giá tốt hơn.

- Ngược lại, nếu thấp hơn đối thủ, doanh nghiệp cần xem xét lại cấu trúc chi phí hoặc định vị lại giá trị sản phẩm trên thị trường.

b. So sánh với trung bình ngành:

- Giúp doanh nghiệp xác định hiệu quả hoạt động kinh doanh so với các doanh nghiệp khác trong ngành.

- Nếu biên lợi nhuận gộp cao hơn mức trung bình ngành, doanh nghiệp đang hoạt động hiệu quả hơn và có thể mở rộng thị phần.

- Nếu thấp hơn, doanh nghiệp cần tối ưu hóa chi phí hoặc tăng cường chiến lược tiếp thị và bán hàng.

Ví dụ minh họa: Trong ngành bán lẻ, trung bình ngành có biên lợi nhuận gộp là 30%, nhưng công ty C chỉ đạt 20%. Điều này cho thấy C đang gặp vấn đề trong việc kiểm soát chi phí hoặc chiến lược giá chưa hiệu quả so với mặt bằng chung của ngành.

3. Xác định khả năng kiểm soát chi phí và định giá sản phẩm

➤ Khả năng kiểm soát chi phí:

- Doanh nghiệp có biên lợi nhuận gộp cao thường có khả năng kiểm soát chi phí sản xuất tốt, bao gồm chi phí nguyên vật liệu, nhân công, vận hành sản xuất.

- Điều này phản ánh hiệu quả trong quản lý chuỗi cung ứng, tối ưu hóa sản xuất và sử dụng hiệu quả tài nguyên.

➤ Chiến lược định giá sản phẩm:

- Biên lợi nhuận gộp cao cho thấy doanh nghiệp có thể định giá sản phẩm cao hơn chi phí sản xuất mà vẫn đảm bảo sức cạnh tranh trên thị trường.

- Đây là dấu hiệu của sản phẩm có giá trị cao hoặc chiến lược định vị thương hiệu tốt.

- Ngược lại, nếu biên lợi nhuận gộp thấp, doanh nghiệp cần xem xét lại chiến lược giá hoặc tăng cường giá trị gia tăng cho sản phẩm để cải thiện chỉ số này.

Ví dụ minh họa: Công ty D trong ngành công nghệ có biên lợi nhuận gộp lên đến 70%, cho thấy họ vừa kiểm soát tốt chi phí sản xuất vừa có chiến lược định giá cao nhờ giá trị thương hiệu và sự khác biệt hóa sản phẩm.

4. Một số ứng dụng thực tiễn của biên lợi nhuận gộp

- Quản lý tài chính và lập kế hoạch kinh doanh: Biên lợi nhuận gộp giúp doanh nghiệp xây dựng kế hoạch tài chính bền vững, bao gồm quản lý chi phí và định giá sản phẩm hợp lý.

- Ra quyết định chiến lược: Hỗ trợ doanh nghiệp đưa ra quyết định chiến lược như mở rộng thị trường, phát triển sản phẩm mới hoặc tái cấu trúc doanh nghiệp.

- Đánh giá sức khỏe tài chính: Nhà đầu tư và chủ nợ sử dụng chỉ số này để đánh giá sức khỏe tài chính và khả năng sinh lời của doanh nghiệp trước khi ra quyết định đầu tư hoặc cho vay.

5. Lưu ý khi sử dụng biên lợi nhuận gộp

- Không nên đánh giá độc lập: Biên lợi nhuận gộp cần được kết hợp với các chỉ số tài chính khác như lợi nhuận ròng, tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE) để có cái nhìn toàn diện hơn.

- Phân tích theo ngành: Cần so sánh trong cùng ngành vì biên lợi nhuận gộp có sự khác biệt lớn giữa các ngành nghề. Ví dụ, ngành công nghệ thường có biên lợi nhuận gộp cao hơn ngành bán lẻ.

- Ảnh hưởng từ yếu tố thời vụ: Biên lợi nhuận gộp có thể thay đổi theo chu kỳ kinh doanh hoặc yếu tố thời vụ, cần phân tích theo kỳ báo cáo phù hợp.

IV. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Biên Lợi Nhuận Gộp

1. Giá vốn hàng bán

Giá vốn hàng bán là tổng chi phí trực tiếp liên quan đến việc sản xuất ra sản phẩm hoặc dịch vụ. Đây là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng trực tiếp đến biên lợi nhuận gộp.

➤ Giá nguyên liệu:

- Giá nguyên vật liệu đầu vào như nguyên liệu chính, phụ liệu nếu tăng lên sẽ làm giảm biên lợi nhuận gộp nếu doanh nghiệp không thể điều chỉnh giá bán tương ứng.

- Doanh nghiệp có thể tìm nguồn cung ứng giá tốt hơn hoặc thương lượng với nhà cung cấp để ổn định chi phí nguyên vật liệu.

➤ Chi phí sản xuất:

- Bao gồm chi phí điện, nước, nhiên liệu sử dụng trong quá trình sản xuất.

- Tăng hiệu suất sản xuất, giảm hao hụt nguyên liệu, hoặc sử dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng sẽ giúp giảm chi phí sản xuất và tăng biên lợi nhuận gộp.

➤ Chi phí nhân công:

- Tiền lương, thưởng và các khoản phúc lợi của công nhân trực tiếp sản xuất đều nằm trong giá vốn hàng bán.

- Nếu chi phí nhân công tăng mà giá bán không tăng tương ứng thì biên lợi nhuận gộp sẽ bị thu hẹp.

➤ Chi phí vận chuyển và lưu kho:

- Chi phí vận chuyển nguyên vật liệu đầu vào và chi phí lưu kho thành phẩm ảnh hưởng trực tiếp đến giá vốn hàng bán.

- Tối ưu hóa logistics và quản lý hàng tồn kho hiệu quả sẽ giúp giảm chi phí này và cải thiện biên lợi nhuận gộp.

Ví dụ minh họa: Công ty sản xuất đồ gia dụng nếu giá thép nhập khẩu tăng do biến động tỷ giá ngoại tệ sẽ khiến giá vốn hàng bán tăng lên, từ đó làm giảm biên lợi nhuận gộp nếu công ty không tăng giá bán sản phẩm.

2. Chi phí sản xuất và vận hành

Chi phí sản xuất và vận hành là những khoản chi phí liên quan trực tiếp đến quá trình sản xuất và vận hành doanh nghiệp.

➤ Chi phí máy móc và thiết bị:

- Bao gồm khấu hao máy móc thiết bị, chi phí bảo trì, sửa chữa.

- Đầu tư vào máy móc hiện đại giúp tiết kiệm nguyên vật liệu, tăng năng suất và giảm chi phí sản xuất trên mỗi đơn vị sản phẩm.

➤ Chi phí quản lý và vận hành:

- Bao gồm chi phí quản lý sản xuất, lương quản lý phân xưởng, chi phí hành chính.

- Tái cấu trúc bộ máy quản lý, tăng hiệu quả quản lý nhân sự sẽ giúp tối ưu hóa chi phí này.

➤Chi phí năng lượng và nguyên vật liệu phụ trợ:

- Chi phí điện, nước, nhiên liệu sử dụng trong sản xuất.

- Sử dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng hoặc tận dụng năng lượng tái tạo sẽ giúp giảm chi phí sản xuất và tăng biên lợi nhuận gộp.

Ví dụ minh họa: Một công ty sản xuất giấy đã tiết kiệm 20% chi phí năng lượng nhờ cải tiến dây chuyền sản xuất và sử dụng năng lượng tái tạo, từ đó tăng biên lợi nhuận gộp đáng kể.

3. Chính sách giá bán và chiến lược tiếp thị

Chính sách giá bán và chiến lược tiếp thị có ảnh hưởng trực tiếp đến doanh thu thuần và biên lợi nhuận gộp.

➤ Chính sách giảm giá, chiết khấu và khuyến mại:

- Nếu doanh nghiệp chiết khấu quá cao hoặc khuyến mại liên tục, doanh thu thuần sẽ giảm, từ đó làm giảm biên lợi nhuận gộp.

- Cần xác định mức chiết khấu hợp lý và tận dụng các dịp khuyến mại để tăng doanh thu mà không ảnh hưởng nhiều đến lợi nhuận.

➤ Chiến lược định giá sản phẩm:

- Định giá cao khi sản phẩm có chất lượng tốt, thương hiệu mạnh sẽ giúp tăng biên lợi nhuận gộp.

- Ngược lại, định giá thấp để cạnh tranh sẽ làm giảm biên lợi nhuận gộp nếu không kiểm soát tốt chi phí sản xuất.

➤ Chiến lược phân phối và kênh bán hàng:

- Chi phí vận chuyển, chiết khấu cho đại lý và chi phí bán hàng trực tuyến ảnh hưởng đến biên lợi nhuận gộp.

- Tối ưu hóa kênh phân phối và giảm chi phí vận chuyển sẽ giúp cải thiện biên lợi nhuận gộp.

Ví dụ minh họa: Một thương hiệu mỹ phẩm cao cấp giữ giá bán ổn định và hạn chế khuyến mại đã giúp duy trì biên lợi nhuận gộp cao dù chi phí nguyên liệu tăng.

4. Tỷ giá hối đoái và yếu tố thị trường

➤ Tỷ giá hối đoái:

- Nếu doanh nghiệp nhập khẩu nguyên vật liệu, tỷ giá hối đoái tăng sẽ làm tăng giá vốn hàng bán, từ đó giảm biên lợi nhuận gộp.

- Doanh nghiệp cần chủ động dự báo biến động tỷ giá và ký hợp đồng ngoại tệ có kỳ hạn để phòng ngừa rủi ro.

➤ Yếu tố thị trường và cạnh tranh:

- Nếu thị trường cạnh tranh khốc liệt, doanh nghiệp phải giảm giá bán để cạnh tranh, làm giảm biên lợi nhuận gộp.

- Khác biệt hóa sản phẩm và tăng giá trị thương hiệu giúp giữ giá bán ổn định và bảo vệ biên lợi nhuận gộp.

5. Mùa vụ kinh doanh và chu kỳ sản xuất

➤ Tính mùa vụ của sản phẩm:

- Các sản phẩm có tính mùa vụ cao như thời trang, đồ dùng Noel, bánh trung thu thường có biên lợi nhuận gộp cao vào mùa cao điểm và thấp vào mùa thấp điểm.

- Chiến lược giảm giá xả hàng tồn kho vào mùa thấp điểm có thể làm giảm biên lợi nhuận gộp.

➤ Chu kỳ sản xuất:

- Nếu chu kỳ sản xuất dài, chi phí lưu kho và bảo quản tăng lên, làm giảm biên lợi nhuận gộp.

- Tối ưu hóa quy trình sản xuất và giảm thời gian lưu kho sẽ cải thiện biên lợi nhuận gộp.

Ví dụ minh họa: Một công ty thời trang tăng biên lợi nhuận gộp vào mùa lễ hội nhờ chiến lược tăng giá bán và giảm khuyến mại trong mùa cao điểm.

>> Xem thêm: KHÓA HỌC PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP

------------------------------

Kế Toán Lê Ánh - Nơi đào tạo kế toán thực hành uy tín nhất hiện nay, đã tổ chức thành công rất nhiều khóa học nguyên lý kế toán, khóa học kế toán tổng hợp, khóa học kế toán thuế cho người mới bắt đầu, khóa học kế toán quản trị, khóa học kế toán thuế chuyên sâu, khóa học phân tích tài chính doanh nghiệp, khóa học chứng chỉ kế toán trưởng, khóa học kế toán cho chủ doanh nghiệp... và hỗ trợ kết nối tuyển dụng cho hàng nghìn học viên.

Nếu như bạn muốn tham gia các khóa học kế toán online/offline của trung tâm Lê Ánh thì có thể liên hệ hotline tư vấn: 0904.84.8855/ Mrs Lê Ánh 

Ngoài các khóa học kế toán thì trung tâm Lê Ánh còn cung cấp các khóa học hành chính nhân sự online/offline, khóa học xuất nhập khẩu TPHCM, Hà Nội, online chất lượng tốt nhất hiện nay.

 Thực hiện bởi: KẾ TOÁN LÊ ÁNH - TRUNG TÂM ĐÀO TẠO KẾ TOÁN SỐ 1 VIỆT NAM