Bảo Hiểm Y Tế Là Gì? Hiểu Rõ Từ A Đến Z
Bảo hiểm y tế (BHYT) là chính sách an sinh xã hội quan trọng, giúp giảm gánh nặng tài chính khi khám chữa bệnh và đảm bảo quyền lợi chăm sóc sức khỏe cho mọi người dân. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa hiểu rõ về BHYT, từ cách tham gia, tra cứu, đến quyền lợi cụ thể. Bài viết này Kế Toán Lê Ánh sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện về BHYT từ A đến Z.
Nội dung bài viết:
I. Giới Thiệu Về Bảo Hiểm Y Tế
1. Bảo Hiểm Y Tế Là Gì?
Bảo hiểm y tế (BHYT) là một chính sách an sinh xã hội quan trọng được tổ chức bởi Nhà nước, với mục tiêu không vì lợi nhuận. Đây là hình thức bảo hiểm mà người dân đóng góp một khoản phí để được chi trả toàn phần hoặc một phần chi phí khám, chữa bệnh khi cần.
Cơ sở pháp lý: BHYT tại Việt Nam được quy định bởi Luật Bảo hiểm Y tế sửa đổi, bổ sung năm 2014, nhằm bảo vệ sức khỏe và quyền lợi y tế cơ bản cho mọi tầng lớp nhân dân.
Mục tiêu của bảo hiểm y tế:
- Tạo điều kiện cho tất cả mọi người, đặc biệt là nhóm yếu thế, được tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cơ bản.
- Hỗ trợ chi phí điều trị, giảm bớt áp lực tài chính khi xảy ra rủi ro về sức khỏe.
- Phòng tránh và kiểm soát dịch bệnh, đảm bảo an toàn sức khỏe cho toàn xã hội.
2. Vai Trò Và Ý Nghĩa Của BHYT
Đối với cá nhân:
Giảm thiểu chi phí y tế: Thẻ BHYT giúp giảm từ 40% đến 100% chi phí khám chữa bệnh tùy thuộc vào tuyến và đối tượng tham gia. Đây là "bảo chứng tài chính" khi cá nhân gặp các vấn đề sức khỏe bất ngờ.
Đảm bảo quyền lợi y tế: Người tham gia BHYT có thể tiếp cận các dịch vụ y tế từ cơ bản đến phức tạp, bao gồm khám chữa bệnh định kỳ, điều trị bệnh lý, và phòng ngừa dịch bệnh.
Đối với xã hội:
Nâng cao sức khỏe cộng đồng: BHYT giúp tăng cường khả năng kiểm soát dịch bệnh và cung cấp các chương trình phòng ngừa, tạo ra một xã hội khỏe mạnh hơn.
Giảm tải cho hệ thống y tế: Với sự hỗ trợ tài chính từ quỹ BHYT, các cơ sở y tế công lập giảm áp lực từ việc điều trị không thanh toán, đồng thời cải thiện chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh.
Tăng cường an sinh xã hội: BHYT góp phần giảm thiểu bất bình đẳng trong chăm sóc sức khỏe, đảm bảo quyền lợi y tế bình đẳng giữa các tầng lớp nhân dân.
BHYT không chỉ là một chính sách giúp bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một xã hội an sinh bền vững. Tham gia BHYT không chỉ là trách nhiệm mà còn là quyền lợi thiết yếu cho mỗi người dân. |
II. Các Loại Hình Bảo Hiểm Y Tế Tại Việt Nam
1. Bảo Hiểm Y Tế Bắt Buộc
Đối tượng tham gia: Bảo hiểm y tế (BHYT) bắt buộc là hình thức bảo hiểm áp dụng cho các đối tượng theo quy định của pháp luật, bao gồm:
- Người lao động làm việc theo hợp đồng lao động từ 1 tháng trở lên.
- Cán bộ, công chức, viên chức, và người lao động làm việc trong các cơ quan Nhà nước.
- Học sinh, sinh viên tại các cơ sở giáo dục.
- Các nhóm đối tượng được hưởng trợ cấp bảo hiểm xã hội, người có công với cách mạng, và hộ nghèo.
Xem thêm: Bảo hiểm xã hội là gì?
Mức đóng: Mức đóng BHYT bắt buộc được tính trên cơ sở tỷ lệ phần trăm của mức tiền lương, tiền công hoặc thu nhập:
- Người lao động đóng 1,5% mức lương hàng tháng.
- Người sử dụng lao động đóng 3% mức lương hàng tháng.
Quyền lợi:
- Hưởng chi phí khám chữa bệnh tại các cơ sở y tế trong danh mục được bảo hiểm chi trả.
- Mức hưởng dao động từ 80% đến 100% chi phí tùy thuộc vào đối tượng tham gia và điều kiện sử dụng thẻ.
- Được hưởng quyền lợi tăng thêm khi tham gia BHYT 5 năm liên tục trở lên.
2. Bảo Hiểm Y Tế Tự Nguyện
Đối tượng tham gia: BHYT tự nguyện được áp dụng cho các cá nhân không thuộc diện tham gia BHYT bắt buộc, bao gồm:
- Lao động tự do, nông dân, tiểu thương.
- Người không làm việc tại các cơ quan, tổ chức chính thức.
- Người thuộc hộ gia đình không thuộc diện chính sách xã hội.
Mức đóng: Mức đóng BHYT tự nguyện được tính dựa trên mức lương cơ sở và số lượng thành viên tham gia trong hộ gia đình.
- Thành viên đầu tiên đóng 4,5% mức lương cơ sở.
- Các thành viên tiếp theo trong hộ gia đình được giảm mức đóng:
- Thành viên thứ hai: 70% mức đóng của thành viên đầu tiên.
- Thành viên thứ ba: 60%.
- Thành viên thứ tư trở đi: 50%.
»»Xem thêm: Lương cơ sở là gì?
Quyền lợi:
- Được hưởng chi phí khám chữa bệnh tại các cơ sở y tế đúng tuyến theo danh mục BHYT quy định.
- Hỗ trợ chi phí khi khám chữa bệnh trái tuyến tại các bệnh viện tuyến tỉnh, tuyến trung ương.
- Quyền lợi khám chữa bệnh tương tự BHYT bắt buộc, tùy thuộc vào thời gian tham gia và tính liên tục.
So sánh BHYT bắt buộc và tự nguyện:

Dù là BHYT bắt buộc hay tự nguyện, việc tham gia bảo hiểm y tế đều mang lại lợi ích thiết thực cho cá nhân và gia đình, giúp giảm gánh nặng chi phí y tế và đảm bảo quyền lợi chăm sóc sức khỏe. |
III. Mức Đóng Và Quyền Lợi Khi Tham Gia BHYT
1. Mức Đóng BHYT
a. Cá Nhân Tham Gia Theo Hộ Gia Đình
Mức đóng BHYT hộ gia đình được tính trên cơ sở mức lương cơ sở hiện hành, với tỷ lệ giảm dần cho các thành viên trong cùng một hộ gia đình khi tham gia:
- Thành viên thứ nhất: 4,5% mức lương cơ sở.
- Thành viên thứ hai: 70% mức đóng của thành viên thứ nhất.
- Thành viên thứ ba: 60% mức đóng của thành viên thứ nhất.
- Thành viên thứ tư trở đi: 50% mức đóng của thành viên thứ nhất.
Ví dụ: Nếu mức lương cơ sở hiện hành là 2.340.000 VNĐ/tháng: Mức đóng được tính dựa trên mức lương cơ sở hiện hành và giảm dần từ thành viên thứ hai trở đi trong cùng một hộ gia đình:
Thành viên thứ nhất: Đóng 4,5% mức lương cơ sở.
Với mức lương cơ sở hiện hành là 2,34 triệu đồng/tháng (từ 01/07/2024):
- 4,5% x 2.340.000 = 105.300 đồng/tháng
- Tương đương 1.263.600 đồng/năm.
Thành viên thứ hai: Đóng 70% mức đóng của thành viên thứ nhất.
- 70% x 105.300 = 73.710 đồng/tháng
- Tương đương 884.520 đồng/năm.
Thành viên thứ ba: Đóng 60% mức đóng của thành viên thứ nhất.
- 60% x 105.300 = 63.180 đồng/tháng
- Tương đương 758.160 đồng/năm.
Thành viên thứ tư trở đi: Đóng 50% mức đóng của thành viên thứ nhất.
- 50% x 105.300 = 52,650 đồng/tháng
- Tương đương 631.800 đồng/năm.
b. Học Sinh, Sinh Viên
Học sinh, sinh viên được ngân sách nhà nước hỗ trợ tối thiểu 30% mức đóng BHYT.
Ví dụ: Nếu mức đóng BHYT là 700.000 VNĐ/năm, học sinh, sinh viên chỉ cần đóng 490.000 VNĐ/năm sau khi trừ phần hỗ trợ từ ngân sách.
Mức đóng cụ thể thường được nhà trường thông báo hằng năm và thu trực tiếp.
2. Quyền Lợi Khi Tham Gia BHYT
a. Khám Chữa Bệnh Đúng Tuyến
Người tham gia BHYT được hưởng chi phí khám chữa bệnh theo mức quy định tại các cơ sở y tế đúng tuyến (nơi đăng ký ban đầu hoặc được chuyển viện hợp lệ).
Mức hưởng:
- 100% chi phí khám chữa bệnh đối với các đối tượng đặc biệt như hộ nghèo, trẻ em dưới 6 tuổi, người có công với cách mạng.
- 95% chi phí đối với người thuộc hộ cận nghèo, người hưởng lương hưu, trợ cấp mất sức lao động.
- 80% chi phí đối với các đối tượng khác.
b. Khám Chữa Bệnh Trái Tuyến
Nếu khám chữa bệnh không đúng tuyến, người tham gia BHYT vẫn được hưởng một phần chi phí, tùy thuộc vào cấp bệnh viện và loại bệnh:
- Tuyến huyện: Hưởng 100% chi phí trong phạm vi quyền lợi.
- Tuyến tỉnh: Hưởng 100% chi phí nội trú (từ năm 2021 theo quy định mới).
- Tuyến trung ương: Hưởng 40% chi phí nội trú.
Lưu ý: Nếu trường hợp cấp cứu hoặc có giấy chuyển tuyến hợp lệ, người tham gia BHYT sẽ được tính là khám đúng tuyến và hưởng quyền lợi đầy đủ.
c. Quyền Lợi Khi Tham Gia BHYT 5 Năm Liên Tục
Người tham gia BHYT 5 năm liên tục trở lên sẽ được hưởng 100% chi phí khám chữa bệnh nếu có số tiền cùng chi trả trong năm vượt quá 6 tháng lương cơ sở (hiện tại là 14.040.000 VNĐ).
IV. Cách Thức Tham Gia Và Gia Hạn BHYT
1. Cách Đóng BHYT Online
a. Qua Cổng Dịch Vụ Công Quốc Gia
Người dân có thể dễ dàng tham gia hoặc gia hạn BHYT qua Cổng Dịch Vụ Công Quốc Gia với các bước sau:
- Truy cập vào website: https://dichvucong.gov.vn.
- Đăng nhập tài khoản (hoặc đăng ký tài khoản nếu chưa có).
- Tìm kiếm mục "Đóng bảo hiểm y tế" hoặc "Gia hạn BHYT".
- Điền thông tin cá nhân (Mã số BHXH, số CCCD/CMND) và kiểm tra thông tin đóng BHYT.
- Chọn hình thức thanh toán (chuyển khoản ngân hàng, ví điện tử, thẻ ngân hàng nội địa).
- Hoàn tất thanh toán, hệ thống sẽ gửi thông báo xác nhận qua email hoặc tin nhắn.
b. Qua Ứng Dụng Ngân Hàng
Nhiều ngân hàng hiện nay hỗ trợ chức năng đóng BHYT trực tuyến thông qua ứng dụng ngân hàng điện tử (Internet Banking hoặc Mobile Banking). Các bước thực hiện:
- Đăng nhập vào ứng dụng ngân hàng.
- Chọn dịch vụ "Đóng bảo hiểm y tế".
- Nhập thông tin cá nhân, bao gồm mã số BHXH hoặc CCCD.
- Kiểm tra chi tiết thông tin đóng BHYT.
- Xác nhận thanh toán.
Ưu điểm của đóng BHYT online:
- Nhanh chóng, tiện lợi, không cần đến cơ quan BHXH trực tiếp.
- Thanh toán an toàn, có hóa đơn xác nhận giao dịch.
2. Gia Hạn BHYT
a. Thời Điểm Gia Hạn
Thời điểm cần gia hạn: Gia hạn thẻ BHYT cần được thực hiện trước khi thẻ hiện tại hết hạn để đảm bảo quyền lợi liên tục, tránh gián đoạn trong việc sử dụng thẻ khám chữa bệnh.
b. Cách Thức Gia Hạn
Có hai cách chính để gia hạn thẻ BHYT:
(1) Gia hạn tại cơ quan BHXH:
- Đến trực tiếp cơ quan BHXH gần nhất nơi cư trú.
- Mang theo các giấy tờ cần thiết: CMND/CCCD, sổ hộ khẩu hoặc sổ tạm trú, thẻ BHYT cũ.
- Điền thông tin vào tờ khai gia hạn BHYT.
- Nộp phí và nhận giấy hẹn cấp thẻ BHYT mới.
(2) Gia hạn qua các kênh trực tuyến:
- Trên Cổng Dịch Vụ Công Quốc Gia: Thực hiện tương tự như cách đóng BHYT online.
- Qua ngân hàng: Sử dụng chức năng gia hạn BHYT được tích hợp trong ứng dụng ngân hàng.
Lưu ý: Sau khi gia hạn thành công, hệ thống sẽ tự động kích hoạt lại quyền lợi của thẻ BHYT. Trường hợp sử dụng BHYT điện tử trên ứng dụng VssID, không cần chờ cấp lại thẻ mới mà vẫn có thể dùng ngay.
V. Tra Cứu Thông Tin Bảo Hiểm Y Tế
1. Tra Cứu Mã Số BHYT
a. Qua Cổng Thông Tin BHXH Việt Nam
Người dân có thể dễ dàng tra cứu mã số bảo hiểm y tế (BHYT) qua website chính thức của Bảo hiểm xã hội Việt Nam với các bước sau:
- Truy cập vào website: https://baohiemxahoi.gov.vn.
- Tại trang chủ, chọn mục Tra cứu trực tuyến.
- Chọn Tra cứu mã số BHXH/BHYT.
- Nhập thông tin cá nhân, bao gồm:
- Họ và tên.
- Ngày tháng năm sinh.
- Số CMND/CCCD hoặc mã hộ gia đình.
- Tỉnh/thành nơi đăng ký thường trú hoặc tạm trú.
- Nhấn nút Tra cứu, hệ thống sẽ hiển thị mã số BHYT và các thông tin liên quan.
b. Qua Ứng Dụng VssID
Ứng dụng VssID do Bảo hiểm xã hội Việt Nam phát triển hỗ trợ tra cứu mã số BHYT và các thông tin liên quan:
- Tải và cài đặt ứng dụng VssID từ Google Play hoặc App Store.
- Đăng nhập bằng mã số BHXH và mật khẩu.
- Tại giao diện chính, chọn Quản lý cá nhân → Thông tin BHYT.
Thông tin mã số BHYT sẽ được hiển thị cùng các chi tiết như thời hạn sử dụng, quyền lợi, và cơ sở đăng ký khám chữa bệnh.

Tra cứu quá trình tham gia bảo hiểm y tế
2. Tra Cứu Thời Hạn Sử Dụng Thẻ BHYT
a. Trực Tuyến Trên Website BHXH Việt Nam
Để kiểm tra thời hạn sử dụng thẻ BHYT, người dân thực hiện như sau:
- Truy cập vào website: https://baohiemxahoi.gov.vn.
- Tại trang chủ, chọn mục Tra cứu trực tuyến → Tra cứu giá trị sử dụng thẻ BHYT.
- Nhập thông tin cần thiết:
- Mã số BHYT.
- Họ và tên.
- Ngày tháng năm sinh.
- Mã kiểm tra CAPTCHA.
- Nhấn nút Tra cứu, hệ thống sẽ hiển thị thời hạn sử dụng của thẻ BHYT và thông tin liên quan.
b. Qua Tin Nhắn SMS
Người dân cũng có thể kiểm tra thời hạn sử dụng thẻ BHYT bằng cách gửi tin nhắn theo cú pháp:
BH THE <Mã số BHYT> gửi 8079
Hệ thống sẽ trả về tin nhắn chứa thông tin về thời hạn sử dụng thẻ BHYT.
Ví dụ: Nếu mã số BHYT là "GD1234567890123", bạn sẽ nhắn tin với nội dung:
BH THE GD1234567890123
Kết quả trả về sẽ cho biết thời điểm thẻ có hiệu lực và ngày hết hạn.
Xem hướng dẫn chi tiết bằng hình ảnh tại bài viết: Cách Tra Cứu Thời Hạn Bảo Hiểm Y Tế (BHYT)
VI. Một Số Câu Hỏi Thường Gặp Về BHYT
1. BHYT Có Bắt Buộc Không?
Quy định pháp luật:
Theo Luật Bảo hiểm y tế sửa đổi, bổ sung năm 2014, BHYT là hình thức bảo hiểm bắt buộc đối với một số nhóm đối tượng. Điều này nhằm đảm bảo quyền lợi chăm sóc sức khỏe cơ bản cho người dân và tăng cường tính an sinh xã hội.
Các nhóm đối tượng bắt buộc tham gia BHYT:
- Người lao động làm việc theo hợp đồng lao động.
- Học sinh, sinh viên đang học tại các cơ sở giáo dục.
- Trẻ em dưới 6 tuổi, người thuộc diện chính sách xã hội, hộ nghèo.
- Người nhận lương hưu, trợ cấp mất sức lao động.
- Những đối tượng không thuộc diện bắt buộc có thể tham gia BHYT tự nguyện.
2. BHYT Tự Nguyện Bao Nhiêu Tiền?
Mức đóng BHYT tự nguyện:
Được tính dựa trên mức lương cơ sở hiện hành và số lượng thành viên tham gia trong một hộ gia đình.
Cụ thể:
- Thành viên thứ nhất: 4,5% mức lương cơ sở.
- Thành viên thứ hai: 70% mức đóng của thành viên thứ nhất.
- Thành viên thứ ba: 60% mức đóng của thành viên thứ nhất.
- Thành viên thứ tư trở đi: 50% mức đóng của thành viên thứ nhất.
3. Quyền Lợi Khi Tham Gia BHYT 5 Năm Liên Tục
Người tham gia BHYT liên tục từ 5 năm trở lên sẽ được hưởng quyền lợi cao hơn khi khám chữa bệnh:
Hưởng 100% chi phí khám chữa bệnh:
- Điều kiện: Có số tiền cùng chi trả chi phí khám chữa bệnh trong năm vượt quá 6 tháng lương cơ sở (hiện tại là 14.040.000 VNĐ).
- Quyền lợi này chỉ áp dụng khi khám chữa bệnh tại cơ sở y tế đúng tuyến.
Lưu ý: Người tham gia cần kiểm tra trên thẻ BHYT để xác nhận quyền lợi này (thẻ BHYT sẽ ghi “Thời điểm đủ 5 năm liên tục”).
4. Khung Giờ Khám BHYT
Quy định về thời gian khám chữa bệnh BHYT:
- Đa số các cơ sở y tế thực hiện khám chữa bệnh BHYT theo giờ hành chính, từ 7h30 đến 17h30 (tùy từng cơ sở).
- Một số bệnh viện, đặc biệt là tuyến trung ương, có dịch vụ khám chữa bệnh BHYT ngoài giờ hành chính, nhưng thường yêu cầu đăng ký trước.
- Trường hợp cấp cứu: Người tham gia BHYT được tiếp nhận và xử lý ngay lập tức, không phụ thuộc vào khung giờ.
Lời khuyên: Người tham gia BHYT nên kiểm tra lịch khám của cơ sở y tế đăng ký ban đầu để đảm bảo nhận được dịch vụ đúng quyền lợi.
Thẻ BHYT đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi khám chữa bệnh, giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho cá nhân và gia đình. Tham gia BHYT không chỉ là quyền lợi, mà còn là trách nhiệm pháp lý, giúp tránh vi phạm quy định và đảm bảo quyền lợi y tế bền vững.
Để không bị gián đoạn quyền lợi, đặc biệt trong các trường hợp bệnh mãn tính hoặc cần điều trị dài hạn, hãy kiểm tra thời hạn sử dụng và gia hạn thẻ BHYT kịp thời. Trong cuộc sống hiện đại, BHYT chính là "bảo chứng sức khỏe" không thể thiếu, đồng thời là một khoản đầu tư thiết yếu cho sức khỏe cá nhân và cộng đồng.
Nội dung bài viết được cố vấn chuyên môn bởi Thầy Thái Tài - Giảng viên khóa học bảo hiểm xã hội, khóa học hành chính nhân sự và khóa học C&B tại Trung tâm Lê Ánh.