Các phương pháp tính giá xuất kho hàng hóa, nguyên vật liệu

Doanh nghiệp có thể lựa chọn một trong các phương pháp tính giá xuất kho để tính giá hàng hóa nguyên vật liệu được xuất ra trong kỳ.

Theo Thông tư 200/2014/TT-BTC có 3 phương pháp tính giá xuất kho hàng hóa, nguyên vật liệu. Bài viết dưới đây, đội ngũ giảng viên của Kế toán Lê Ánh sẽ hướng dẫn chi tiết các bạn các phương pháp tính giá xuất kho hàng hóa, nguyên vật liệu.

>>> Xem thêm: Hướng dẫn cách xử lý hàng tồn kho bị âm trên sổ sách và âm trên kho

1. Phương pháp tính giá xuất kho là gì?

Phương pháp tính giá xuất kho là quá trình xác định giá trị hàng hóa hoặc sản phẩm khi chúng được bán ra khỏi kho hàng. Đây là một phần quan trọng trong quản lý tài chính của một doanh nghiệp, nhằm đo lường doanh thu và lợi nhuận.

2. Các phương pháp tính giá xuất kho hiện nay

Có bao nhiêu phương pháp tính giá hàng xuất kho?

Theo Thông tư 200/2014/TT-BTC, các phương pháp tính giá xuất hàng tồn kho gồm:

• Giá xuất kho theo phương pháp bình quân gia quyền;
• Giá xuất kho theo phương pháp đích danh;
• Giá xuất kho theo phương pháp FIFO hay nhập trước xuất trước.

Ngoài 3 phương pháp chính trên Thông tư 200/2014/TT-BTC còn đề cập đến phương pháp giá bán lẻ, áp dụng cho 1 số ngành đặc thù như bán lẻ, siêu thị.

Lưu ý:

• Hàng hóa, vật tư cần được theo dõi, xác định giá trị nhập, xuất, tồn riêng theo từng mặt hàng;
• Trong công ty có thể áp dụng phương pháp tính giá khác nhau đối với các nhóm hàng hóa vật tư khác nhau, ví dụ hàng hóa áp dụng PP đích danh, vật tư phụ áp dụng PP bình quân cả kỳ. Tuy nhiên cần đảm bảo được nguyên tắc nhất quán - tức là trong năm chỉ áp dụng 1 phương pháp tính giá cho 1 nhóm hàng;
• Việc lựa chọn phương pháp tính giá do công ty quyết định, phụ thuộc vào yêu cầu quản lý, khả năng đáp ứng nghiệp vụ, đồng thời phù hợp với đặc điểm của hàng hóa, vật tư mà công ty kinh doanh.

Theo chuẩn mực số 02 - Hàng tồn kho, có 4 phương pháp tính giá xuất kho như sau :

• Phương pháp nhập trước – xuất trước (FIFO)
• Phương pháp nhập sau xuất trước (LIFO)
• Phương pháp bình quân gia quyền
• Phương pháp giá thực tế đích danh

2.1. Phương pháp tính giá xuất kho theo Nhập trước – Xuất trước

Phương pháp FIFO (First-In, First-Out) là một phương pháp tính giá xuất kho dựa trên giả định rằng hàng hóa được bán ra từ kho theo thứ tự của việc nhập kho. Điều này có nghĩa là hàng hóa được nhập vào trước tiên sẽ được bán ra trước tiên và giá xuất kho sẽ được tính dựa trên giá trị của đợt nhập hàng gần nhất.

Khi sử dụng phương pháp FIFO, giá xuất kho được xác định bằng giá trị của lô hàng đầu tiên được nhập vào kho. Điều này đồng nghĩa với việc giá xuất kho sẽ phản ánh giá nhập kho của hàng hóa từ đợt nhập hàng gần đây nhất.

Để tính giá xuất kho bằng phương pháp FIFO, ta sẽ áp dụng các bước sau:

• Ghi nhận số lượng hàng hóa được bán ra từ kho.
• Xác định giá trị của đợt hàng hóa đầu tiên nhập vào kho.
• Tính giá xuất kho bằng cách nhân số lượng hàng hóa bán ra với giá trị của đợt hàng đầu tiên nhập vào kho.

Phương pháp FIFO phù hợp trong những tình huống mà thứ tự nhập và xuất hàng có ý nghĩa quan trọng, chẳng hạn như trong ngành hàng hóa dễ hư hỏng hoặc ngành công nghiệp thực phẩm. Nó cũng thường được coi là phương pháp có tính công bằng cao, vì nó giả định rằng hàng hóa được bán ra trước cũng là hàng hóa được nhập vào trước.

2.2. Tính giá xuất kho theo phương pháp thực tế đích danh

Phương pháp đích danh (Specific Identification Method) là một phương pháp tính giá xuất kho trong quản lý tài chính. Điều đặc biệt về phương pháp này là nó cho phép doanh nghiệp xác định giá trị chính xác của từng đơn vị hàng hóa cụ thể trong kho để tính toán giá xuất kho.

Khi sử dụng phương pháp đích danh, mỗi đơn vị hàng hóa trong kho sẽ được gán một mã định danh duy nhất, cho phép theo dõi và xác định giá trị của nó. Khi hàng hóa được bán ra, giá xuất kho sẽ dựa trên giá trị của đơn vị hàng hóa cụ thể đó.

Phương pháp đích danh đòi hỏi doanh nghiệp phải có khả năng theo dõi và quản lý từng đơn vị hàng hóa riêng lẻ. Điều này thường áp dụng cho các mặt hàng có giá trị cao, độc đáo hoặc đặc biệt, chẳng hạn như các tác phẩm nghệ thuật, đồ trang sức, hoặc ô tô cao cấp.

Phương pháp đích danh cho phép doanh nghiệp tính toán chính xác giá xuất kho dựa trên giá trị thực tế của từng đơn vị hàng hóa. Tuy nhiên, việc áp dụng phương pháp này có thể đòi hỏi quản lý chi tiết và công phu trong việc theo dõi và đánh giá giá trị của từng đơn vị hàng hóa trong kho.

2.3. Tính giá xuất kho theo phương pháp bình quân gia quyền

Bao gồm: Bình quân cả kỳ dự trữ, và bình quân sau mỗi lần nhập, bình quân cuối kỳ trước.

• Ưu điểm: Đơn giản,dễ làm, chỉ cần tính toán một lần vào cuối kỳ.
• Nhược điểm: Độ chính xác không cao, công việc kế toán bị dồn vào cuối tháng gây ảnh hưởng đến tiến độ của các phần hành khác, phương này chưa đáp ứng yêu cầu kịp thời của thông tin kế toán tại thời điểm phát sinh nghiệp vụ.

Công thức tính bình quân cả kỳ dự trữ

- Giá thực tế vật liệu xuất dùng trong kỳ được tính theo giá bình quân (bình quân cả kỳ dự trữ, bình quân cuối kỳ trước, hay bình quân sau mỗi lần nhập)

Trong đó:      

- Giá đơn vị bình quân cả kỳ dự trữ: 

Giá đơn vị bình quân cả kỳ dự trữ = Giá thực tế vật liệu tồn đầu và và nhập trong kỳ/ Số lượng vật liệu tồn đầu kỳ và nhập trong kỳ   

Phương pháp bình quân cả kỳ dự trữ tuy đơn giản dễ làm nhưng độ chính xác không cao. Hơn nữa, công việc tính toán dồn vào cuối tháng, gây ảnh hưởng đến công tác quyết toán nói chung.

- Giá đơn vị bình quân sau mỗi lần nhập:

Giá đơn vị bình quân sau mỗi lần nhập = Giá thực tế vật liệu tồn trước khi nhập và nhập liền kề/ Số lượng vật liệu tồn trước khi nhập và nhập liền kề

- Giá đơn vị bình quân cuối kỳ trước

Giá đơn vị bình quân cuối kỳ dự trữ = Giá thực tế vật liệu tồn đầu kỳ hoặc cuối kỳ trước/ Số lượng vật liệu tồn đầu kỳ hoặc cuối kỳ trước     

Phương pháp này khá đơn giản và phản ánh kịp thời tình hình biến động của nguyên liệu, hàng hóa. Tuy nhiên không chính xác vì không tính đến sự biến động của giá cả.

3. Bài tập tính giá xuất kho

Ví dụ: Năm 20xx, doanh nghiệp ABC có tình hình nhập xuất vật tư như sau:

- Vật tư tồn kho đầu tháng: 5.000 kg, đơn giá 30.000 đồng/kg

- Tình hình nhập xuất trong tháng:

• Ngày 03: nhập kho 4.000 kg, đơn giá nhập 31.000 đồng/kg
• Ngày 08: xuất kho sử dụng 3.000 kg
• Ngày 15: nhập kho 6.000 kg, đơn giá nhập 30.800 đồng/kg
• Ngày 20: nhập kho 2.000 kg, đơn giá nhập 33.000 đồng/kg
• Ngày 21: xuất kho sử dụng 4.500 kg.
• Ngày 28: xuất kho sử dụng 6.000 kg.

Lời giải:

Tính đơn giá bình quân theo công thức của phương pháp bình quân gia quyền cả kỳ dự trữ:

Đơn giá bình quân = [(5.000 x 30.000) + (4.000 x 31.000) + (6.000 x 30.800) + (2.000 x 33.000)]/ (5.000 + 4.000 + 6.000 + 2.000) = 30.588 đồng/kg

- Trị giá vật liệu xuất:

• Ngày 08: 3.000 kg x 30.588 đồng = 91.764.000 đồng
• Ngày 21: 4.500 kg x 30.588 đồng = 137.646.000 đồng
• Ngày 28: 6.000 kg x 30.588 đồng = 183.528.000 đồng

⇒ Tổng cộng: 412.938.000 đồng

- Trị giá vật liệu tồn kho:

Hàng tồn kho cuối tháng sẽ là: 5.000 + 4.000 – 3.000 + 6.000 + 2.000 – 4.500 – 6.000 = 3.500 kg

Trị giá vật liệu tồn kho đầu tháng: 5.000 x 30.000 = 150.000.000 đồng

Trị giá nhập vật liệu trong tháng: (4.000 x 31.000) + (6.000 x 30.800) + (2.000 x 33.000) = 374.800.000 đồng

Trị giá vật liệu tồn kho tháng 5/202X (3.500 kg): 150.000.000 + 374.800.000 – 412.938.000 = 111.862.000 đồng

4. Thủ tục thay đổi phương pháp tính giá xuất kho

4.1. Khi nào cần thay đổi phương pháp tính giá xuất kho?

- Thay đổi trong quy định kế toán: Khi có sự thay đổi trong quy định kế toán liên quan đến tính giá xuất kho, doanh nghiệp có thể phải thay đổi phương pháp để tuân thủ quy định mới. Điều này có thể bao gồm việc chuyển từ một phương pháp thông thường sang một phương pháp được yêu cầu bởi chuẩn mực kế toán mới hoặc quy định thuế mới.

- Thay đổi trong ngành nghề: Khi doanh nghiệp mở rộng hoạt động vào các ngành nghề mới hoặc thay đổi mô hình kinh doanh, có thể cần thay đổi phương pháp tính giá xuất kho để phù hợp với yêu cầu của ngành nghề mới. Ví dụ, một doanh nghiệp chuyển từ bán lẻ sang sản xuất hoặc dịch vụ có thể cần điều chỉnh phương pháp tính giá xuất kho để phản ánh hoạt động mới.

- Thay đổi trong cấu trúc giá cả và chiến lược kinh doanh: Khi doanh nghiệp thay đổi chiến lược giá cả hoặc phương pháp giá thành, có thể cần thay đổi phương pháp tính giá xuất kho để phản ánh mô hình giá mới và đảm bảo tính chính xác của giá xuất kho.

- Thay đổi trong công nghệ và quy trình sản xuất: Khi doanh nghiệp áp dụng công nghệ mới hoặc quy trình sản xuất mới, có thể cần thay đổi phương pháp tính giá xuất kho để phù hợp với quy trình mới và phản ánh chi phí thực tế của sản xuất.

4.2. Quy trình thay đổi phương pháp tính giá xuất kho

Thay đổi phương pháp tính giá xuất kho là một quá trình quan trọng và cần phải tuân theo các quy định và quy trình kế toán. Dưới đây là một số bước chính để thực hiện thay đổi phương pháp tính giá xuất kho:

- Đánh giá tác động: Xác định tác động của việc thay đổi phương pháp tính giá xuất kho đối với tài liệu tài chính, báo cáo thuế và các thông tin liên quan khác. Điều này có thể bao gồm tác động đến lợi nhuận, tài sản và các chỉ số tài chính khác.

- Xác định phương pháp mới: Xác định phương pháp tính giá xuất kho mới mà doanh nghiệp muốn chuyển đổi. Đảm bảo rằng phương pháp mới tuân theo các quy định kế toán và phù hợp với ngành nghề và mục tiêu kinh doanh của doanh nghiệp.

- Lập kế hoạch và chuẩn bị: Xây dựng một kế hoạch chi tiết cho quá trình thay đổi phương pháp, bao gồm các bước cụ thể, thời gian thực hiện và nguồn lực cần thiết. Chuẩn bị các tài liệu, biểu mẫu và công cụ phù hợp để thực hiện thay đổi.

- Thực hiện kiểm tra: Thực hiện các bước thực hiện thay đổi phương pháp tính giá xuất kho trên một mẫu nhỏ hoặc trong một khoản thời gian cụ thể. Kiểm tra kết quả và đảm bảo tính chính xác và khả thi của phương pháp mới.

- Điều chỉnh báo cáo tài chính: Nếu cần, điều chỉnh báo cáo tài chính để phản ánh phương pháp mới. Bao gồm cập nhật thông tin trong báo cáo lưu chuyển tiền tệ, báo cáo kết quả kinh doanh và báo cáo tài sản, lượng phải trả và vốn chủ sở hữu.

- Thông báo và giải thích: Thông báo cho các bên liên quan, bao gồm nhân viên, cổ đông, và bên ngoài như ngân hàng, cơ quan thuế và cơ quan quản lý về việc thay đổi phương pháp tính giá xuất kho và cung cấp giải thích rõ ràng về lý do và tác động của thay đổi.

Theo dõi chi tiết Phương pháp tính giá xuất kho - Bài tập tính giá xuất kho theo phương pháp FIFO (Nhập trước xuất trước) qua video chia sẻ của TS. Lê Ánh (CEO kế toán Lê Ánh) dưới đây

Kế Toán Lê Ánh - Nơi đào tạo kế toán thực hành uy tín nhất hiện nay, đã tổ chức thành công rất nhiều khóa học nguyên lý kế toán, khóa học kế toán tổng hợp online/ offline, khóa học kế toán thuế chuyên sâu, khóa học phân tích tài chính, khóa học bảo hiểm xã hội... và hỗ trợ kết nối tuyển dụng cho hàng nghìn học viên.

Nếu như bạn muốn tham gia các khóa học kế toán của trung tâm Lê Ánh thì có thể liên hệ hotline tư vấn: 0904.84.8855/ Mrs Lê Ánh 

Ngoài các khóa học kế toán thì trung tâm Lê Ánh còn cung cấp các khóa học xuất nhập khẩu online - offline, khóa học hành chính nhân sự online - offline chất lượng tốt nhất hiện nay.

Thực hiện bởi: KẾ TOÁN LÊ ÁNH - TRUNG TÂM ĐÀO TẠO KẾ TOÁN SỐ 1 VIỆT NAM