IFRS 1 - Lần Đầu Tiên Áp Dụng Chuẩn Mực Báo Cáo Tài Chính Quốc Tế: Hiểu Đúng

IFRS 1 - Lần Đầu Tiên Áp Dụng Chuẩn Mực Báo Cáo Tài Chính Quốc Tế: Hiểu Đúng là bước khởi đầu quan trọng đối với bất kỳ doanh nghiệp nào đang trong quá trình chuyển đổi từ hệ thống kế toán quốc gia sang chuẩn mực quốc tế.
Trong bài viết này, Kế toán Lê Ánh sẽ giúp bạn hiểu rõ ý nghĩa, phạm vi áp dụng, nguyên tắc cốt lõi và các lưu ý quan trọng khi lần đầu áp dụng IFRS – nhằm giúp các doanh nghiệp "hiểu đúng" và "làm đúng" ngay từ bước đầu tiên trong lộ trình IFRS.

I. IFRS 1 Là Gì? Tổng Quan Về Chuẩn Mực IFRS 1

1. Định nghĩa IFRS 1 theo IFRS Foundation

IFRS 1 – First-time Adoption of International Financial Reporting Standards là chuẩn mực được ban hành bởi Hội đồng Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IASB), hướng dẫn doanh nghiệp lần đầu tiên lập báo cáo tài chính theo IFRS thực hiện quá trình chuyển đổi một cách nhất quán, minh bạch và có thể so sánh được.

Theo định nghĩa từ IFRS Foundation, mục tiêu của IFRS 1 là đảm bảo rằng:

“Báo cáo tài chính lần đầu tiên theo IFRS chứa các thông tin có chất lượng cao, minh bạch đối với người sử dụng, có thể so sánh giữa các kỳ và phản ánh một điểm khởi đầu thích hợp cho việc kế toán theo IFRS.”

2. Mục đích của IFRS 1

- Khác với các chuẩn mực IFRS khác vốn tập trung vào từng mảng kế toán cụ thể, IFRS 1 được thiết kế riêng để:

- Hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi từ chuẩn mực kế toán nội địa (như VAS tại Việt Nam) sang IFRS.

- Xác định nguyên tắc, cách thức và các khoản điều chỉnh kế toán trong quá trình chuyển đổi.

- Cung cấp một hệ thống thống nhất giúp doanh nghiệp:

• Thiết lập Bảng cân đối kế toán mở đầu (Opening IFRS Balance Sheet)
• Áp dụng các chính sách kế toán nhất quán cho toàn bộ kỳ trình bày
• Trình bày đầy đủ các ảnh hưởng của việc chuyển đổi trong phần thuyết minh.

Mục tiêu lớn nhất của IFRS 1 là tạo ra tính minh bạch, so sánh và tin cậy ngay trong kỳ đầu tiên áp dụng IFRS – điều cực kỳ quan trọng nếu doanh nghiệp hướng tới niêm yết, hợp tác quốc tế hoặc kêu gọi vốn đầu tư.

3. Đối tượng áp dụng

- Doanh nghiệp hoặc tổ chức lần đầu tiên lập báo cáo tài chính hợp nhất, riêng lẻ hoặc các báo cáo tương đương theo IFRS.

- Trường hợp doanh nghiệp trước đây đã lập báo cáo theo một hệ thống kế toán khác (như VAS, US GAAP, HGB...) và chuyển sang IFRS lần đầu.

Lưu ý: Nếu doanh nghiệp chỉ sử dụng IFRS cho mục đích nội bộ (không công bố ra bên ngoài) thì IFRS 1 có thể không bắt buộc. Tuy nhiên, để công nhận một bộ báo cáo là “theo IFRS” đúng nghĩa, doanh nghiệp bắt buộc phải tuân thủ IFRS 1 ở giai đoạn đầu chuyển đổi.

II. Các Nguyên Tắc Cốt Lõi Trong IFRS 1

Việc áp dụng IFRS lần đầu tiên đòi hỏi doanh nghiệp tuân thủ một số nguyên tắc quan trọng nhằm đảm bảo tính nhất quán, minh bạch và khả năng so sánh của báo cáo tài chính. IFRS 1 quy định một khuôn khổ rõ ràng cho quá trình chuyển đổi, bao gồm các mốc thời gian, các điều chỉnh cần thực hiện, và các quyền lựa chọn được phép.

1. Thời điểm chuyển đổi sang IFRS (Date of Transition to IFRS)

Thời điểm chuyển đổi (Date of Transition) là ngày bắt đầu của kỳ so sánh đầu tiên được trình bày theo IFRS trong bộ báo cáo tài chính lần đầu.

Ví dụ:

Nếu doanh nghiệp lần đầu công bố báo cáo tài chính IFRS cho năm kết thúc ngày 31/12/2026, với kỳ so sánh năm 2025, thì thời điểm chuyển đổi chính là 01/01/2025.

Tại thời điểm này, doanh nghiệp phải:

• Lập Bảng cân đối kế toán mở đầu (Opening IFRS Balance Sheet).
• Xác định lại toàn bộ tài sản và nợ phải trả theo các nguyên tắc IFRS tại thời điểm đó.

2. Bảng cân đối kế toán mở đầu (Opening IFRS Balance Sheet)

Đây là nền tảng của toàn bộ quá trình chuyển đổi và là bảng cân đối kế toán đầu tiên được lập theo IFRS vào thời điểm chuyển đổi.

Doanh nghiệp cần:

• Ghi nhận tất cả tài sản và nợ phải trả mà IFRS yêu cầu.
• Không ghi nhận các khoản mục mà IFRS không cho phép.
• Phân loại lại các khoản mục nếu cách trình bày trước đó không phù hợp với IFRS.
• Áp dụng các chính sách kế toán IFRS nhất quán cho tất cả các khoản mục trong bảng cân đối mở đầu.

Mọi điều chỉnh phát sinh từ việc ghi nhận, không ghi nhận hoặc đánh giá lại phải được hạch toán vào lợi nhuận giữ lại đầu kỳ, không ảnh hưởng đến kết quả hoạt động trong kỳ.

3. Các yêu cầu bắt buộc khi lập BCTC lần đầu theo IFRS

Doanh nghiệp lần đầu lập báo cáo tài chính IFRS phải: Trình bày ít nhất một kỳ so sánh đầy đủ theo IFRS. Bao gồm:

• 3 bảng cân đối kế toán (cuối kỳ hiện tại, đầu kỳ hiện tại, đầu kỳ so sánh)
• 2 báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
• 2 báo cáo lưu chuyển tiền tệ
• 2 báo cáo thay đổi vốn chủ sở hữu
• Thuyết minh chi tiết ảnh hưởng của việc chuyển đổi đến từng khoản mục tài chính, bao gồm:
• Bảng đối chiếu giữa VAS và IFRS tại thời điểm chuyển đổi
• Bảng đối chiếu số liệu kỳ so sánh

4. Các ngoại lệ và miễn trừ được phép lựa chọn

Để giảm bớt gánh nặng cho doanh nghiệp, IFRS 1 cho phép miễn trừ có lựa chọn (optional exemptions) và ngoại lệ bắt buộc (mandatory exceptions) trong quá trình chuyển đổi.

a. Ngoại lệ bắt buộc (không được tự chọn):

Doanh nghiệp phải tuân thủ IFRS ngay từ thời điểm chuyển đổi đối với một số lĩnh vực nhất định như:

• Ước tính kế toán (không được hồi tố bằng thông tin sau này)
• Ngừng hoạt động kinh doanh (IFRS 5)
• Hợp đồng bảo hiểm
• Chuyển đổi tiền tệ
• Lỗi sai trọng yếu trong kỳ trước

b. Miễn trừ có lựa chọn (optional exemptions):

Doanh nghiệp có thể lựa chọn áp dụng IFRS tại thời điểm chuyển đổi hoặc không, cho các khoản mục như:

• Hợp nhất kinh doanh trước ngày chuyển đổi
• Tài sản cố định đã được đánh giá lại theo giá trị hợp lý
• Lợi ích nhân viên (quỹ hưu trí)
• Cổ phiếu thưởng/quyền chọn cổ phiếu
• Các khoản vay được điều chỉnh lãi suất
• Công cụ tài chính theo IFRS 9
• Hợp đồng thuê tài sản trước ngày áp dụng IFRS 16

5. Các khoản miễn trừ thường gặp

Dưới đây là một số khoản mục được doanh nghiệp lựa chọn miễn trừ phổ biến khi lần đầu áp dụng IFRS:

III. So Sánh IFRS 1 Và VAS Khi Chuyển Đổi

Việc chuyển đổi từ Chuẩn mực Kế toán Việt Nam (VAS) sang Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS), cụ thể là IFRS 1, không đơn thuần là thay đổi kỹ thuật kế toán mà còn phản ánh một sự dịch chuyển toàn diện trong cách thức ghi nhận, trình bày và giải thích thông tin tài chính.

1. Về bản chất và mục tiêu

2. Về phương pháp chuyển đổi

3. Về yêu cầu thuyết minh và đối chiếu

4. Về quan điểm kế toán

IV. Các Bước Triển Khai IFRS 1 Thực Tế Trong Doanh Nghiệp

Việc chuyển đổi sang IFRS lần đầu tiên là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về dữ liệu, nhân lực, hệ thống kế toán và hiểu biết sâu sắc về chuẩn mực. IFRS 1 quy định rõ quy trình áp dụng, nhưng để triển khai hiệu quả trong thực tế, doanh nghiệp nên tuân theo 6 bước cơ bản dưới đây:

1. Đánh giá khả năng và xác định thời điểm chuyển đổi

Doanh nghiệp cần:

• Xác định mục tiêu chuyển đổi: phục vụ niêm yết, kêu gọi vốn, hợp tác quốc tế…
• Chọn thời điểm áp dụng IFRS lần đầu phù hợp với chu kỳ hoạt động và khả năng dữ liệu.
• Xây dựng kế hoạch chuyển đổi IFRS toàn diện, có phân bổ nguồn lực.

Ví dụ: Nếu muốn công bố BCTC IFRS cho năm 2026, doanh nghiệp cần bắt đầu từ 2025 để chuẩn bị dữ liệu kỳ so sánh và lập bảng cân đối mở đầu vào 01/01/2025.

2. Chuẩn bị dữ liệu và rà soát hệ thống kế toán

• Tập hợp đầy đủ dữ liệu kế toán lịch sử, đặc biệt tại thời điểm chuyển đổi.
• Xác định những thông tin cần đánh giá lại theo giá trị hợp lý như tài sản cố định, công cụ tài chính, khoản đầu tư...
• Kiểm tra hệ thống kế toán hiện hành: có đáp ứng ghi nhận theo IFRS không? Cần nâng cấp không?

3. Lựa chọn chính sách kế toán và miễn trừ trong IFRS 1

• Lựa chọn các miễn trừ được phép (optional exemptions) phù hợp với đặc thù doanh nghiệp.
• Quyết định chính sách kế toán IFRS sẽ áp dụng sau chuyển đổi, đảm bảo tính nhất quán toàn kỳ.
• Tài liệu hóa rõ ràng các lựa chọn và cơ sở áp dụng, để phục vụ kiểm toán và giải trình.

Ví dụ: doanh nghiệp có thể chọn không hồi tố hợp nhất kinh doanh trước ngày chuyển đổi để tiết kiệm chi phí chuyển đổi và đơn giản hóa báo cáo.

4. Lập bảng cân đối kế toán mở đầu (Opening IFRS Balance Sheet)

Tại ngày chuyển đổi, doanh nghiệp phải lập bảng cân đối đầu tiên theo IFRS, bao gồm:

• Ghi nhận/loại bỏ các khoản mục theo IFRS.
• Đánh giá lại tài sản/nợ phải trả nếu cần.
• Hạch toán các điều chỉnh vào lợi nhuận giữ lại đầu kỳ.

Đây là bước quan trọng nhất, quyết định toàn bộ tính đúng đắn của kỳ báo cáo đầu tiên.

5. Lập báo cáo tài chính IFRS và bảng đối chiếu

Doanh nghiệp phải lập: Bộ Báo cáo tài chính IFRS đầy đủ cho kỳ đầu tiên và kỳ so sánh, bảng đối chiếu:

• Từ VAS sang IFRS tại thời điểm chuyển đổi.
• Từ kết quả hoạt động theo VAS sang IFRS của kỳ so sánh.
• Trình bày thuyết minh về ảnh hưởng của quá trình chuyển đổi, giải thích lý do điều chỉnh số liệu.

6. Kiểm toán, hoàn thiện hệ thống và đào tạo nội bộ

Mời đơn vị kiểm toán độc lập có năng lực IFRS kiểm tra toàn bộ dữ liệu chuyển đổi.

Cập nhật phần mềm kế toán, ERP, để đáp ứng ghi nhận và trình bày IFRS.

Đào tạo nội bộ cho phòng tài chính – kế toán, ban giám đốc và bộ phận liên quan để hiểu rõ báo cáo mới.

Ghi nhớ:

• Việc áp dụng IFRS 1 không chỉ là chuyển số liệu, mà là thay đổi toàn diện tư duy kế toán – tài chính của doanh nghiệp.
• Một kế hoạch chuyển đổi IFRS bài bản cần có cố vấn chuyên môn, bộ công cụ, dữ liệu lịch sử đầy đủ và cam kết của lãnh đạo doanh nghiệp.

Việc áp dụng IFRS 1 – Lần đầu tiên áp dụng Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là dấu mốc chiến lược trong tiến trình hội nhập tài chính của doanh nghiệp. Hiểu đúng IFRS 1 giúp doanh nghiệp xác lập nền tảng minh bạch, nhất quán cho toàn bộ hệ thống báo cáo tài chính theo chuẩn mực quốc tế.

>>> Tham khảo: KHÓA HỌC CHUYỂN ĐỔI BÁO CÁO TÀI CHÍNH TỪ VAS SANG IFRS

------------------------------

Kế Toán Lê Ánh - Nơi đào tạo kế toán thực hành uy tín nhất hiện nay, đã tổ chức thành công rất nhiều khóa học nguyên lý kế toán, khóa học kế toán tổng hợp, khóa học kế toán thuế cho người mới bắt đầu, khóa học kế toán quản trị, khóa học kế toán thuế chuyên sâu, khóa học phân tích tài chính doanh nghiệp, khóa học chứng chỉ kế toán trưởng, khóa học kế toán cho chủ doanh nghiệp... và hỗ trợ kết nối tuyển dụng cho hàng nghìn học viên.

Nếu như bạn muốn tham gia các khóa học kế toán online/offline của trung tâm Lê Ánh thì có thể liên hệ hotline tư vấn: 0904.84.8855/ Mrs Lê Ánh 

Ngoài các khóa học kế toán thì trung tâm Lê Ánh còn cung cấp các khóa học hành chính nhân sự online/offline, khóa học xuất nhập khẩu TPHCM, Hà Nội, online chất lượng tốt nhất hiện nay.

 Thực hiện bởi: KẾ TOÁN LÊ ÁNH - TRUNG TÂM ĐÀO TẠO KẾ TOÁN SỐ 1 VIỆT NAM