Phương Pháp Nhập Trước Xuất Trước (FIFO)

Phương pháp phản ánh cách luân chuyển hàng hóa tự nhiên trong nhiều ngành công nghiệp, đặc biệt là những lĩnh vực có yêu cầu cao về chất lượng và thời gian sử dụng như thực phẩm, dược phẩm hay linh kiện điện tử. Khi áp dụng FIFO, hàng hóa tồn kho cuối kỳ thường là những sản phẩm nhập vào gần nhất, giúp doanh nghiệp phản ánh đúng giá trị hàng tồn kho theo giá thị trường hiện tại.

Trong kế toán, FIFO ảnh hưởng trực tiếp đến cách tính giá vốn hàng bán và giá trị hàng tồn kho trên báo cáo tài chính. Khi giá cả thị trường có xu hướng tăng, FIFO giúp ghi nhận giá vốn thấp hơn, dẫn đến lợi nhuận cao hơn. Tuy nhiên, trong thời kỳ giá giảm, lợi nhuận có thể thấp hơn so với các phương pháp khác như LIFO (Nhập sau, xuất trước).

FIFO không chỉ được áp dụng trong kế toán mà còn là nguyên tắc quan trọng trong quản lý kho hàng, giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chi phí, giảm thiểu rủi ro hàng hóa lỗi thời và nâng cao hiệu suất kinh doanh.

2. Cách tính giá trị hàng tồn kho theo phương pháp FIFO

Nguyên tắc tính toán:

- Khi xuất hàng, lấy giá nhập của những lô hàng cũ nhất trước (hàng nhập vào trước sẽ được xuất ra trước).

- Hàng tồn kho cuối kỳ sẽ gồm những lô hàng nhập vào sau cùng.

Ví dụ minh họa:

Giả sử một công ty có các giao dịch nhập – xuất kho trong tháng 3 như sau:

Tính toán theo phương pháp FIFO:

- Ngày 10/03 xuất 120 hàng:

Lấy 100 từ lô hàng 1= 100 × 50,000 = 5,000,000

Lấy 20 từ lô hàng 2 = 20 × 55,000 = 1,100,000

Giá vốn xuất kho ngày 10/03: 5,000,000 + 1,100,000 = 6,100,000

- Ngày 20/03 xuất 180 hàng:

Lấy 130 từ lô hàng 2 = 130 × 55,000 = 7,150,000

Lấy 50 từ lô hàng 3 = 50 × 60,000 = 3,000,000

Giá vốn xuất kho ngày 20/03: 7,150,000 + 3,000,000 = 10,150,000

- Ngày 25/03 xuất 50 hàng:

Lấy 50 từ lô hàng 3 = 50 × 60,000 = 3,000,000

Giá vốn xuất kho ngày 25/03: 3,000,000

- Giá trị hàng tồn kho cuối kỳ:

Sau các giao dịch trên, hàng tồn kho cuối kỳ còn lại từ lô hàng 3:

Tổng giá trị hàng tồn kho cuối kỳ: 6,000,000 VNĐ

3. Ưu điểm và nhược điểm của phương pháp FIFO

✅ Ưu điểm:

- Phản ánh giá trị hàng tồn kho gần với giá thị trường hơn: Vì hàng hóa nhập sau cùng vẫn còn tồn kho, giá trị hàng tồn kho cuối kỳ theo FIFO thường gần với giá thị trường hiện tại hơn so với phương pháp LIFO (Nhập sau, xuất trước).

- Thích hợp trong thời kỳ lạm phát, giúp báo cáo tài chính trông “đẹp” hơn: Khi giá cả tăng lên theo thời gian, giá vốn hàng bán theo FIFO thấp hơn so với các phương pháp khác, giúp doanh nghiệp ghi nhận lợi nhuận cao hơn, làm cho báo cáo tài chính trông khả quan hơn.

- Đơn giản, dễ áp dụng: FIFO có cách tính toán rõ ràng, trực quan và dễ hiểu. Doanh nghiệp không cần phải theo dõi quá nhiều lô hàng cũ với các mức giá khác nhau, giúp quản lý kho hàng hiệu quả hơn.

❌ Nhược điểm:

- Không phản ánh đúng chi phí thực tế khi giá cả biến động mạnh: Nếu giá cả thị trường thay đổi liên tục, giá vốn hàng bán theo FIFO có thể không phản ánh chính xác chi phí thực tế của doanh nghiệp, làm sai lệch phân tích tài chính.

- Có thể làm tăng thuế thu nhập doanh nghiệp do giá vốn thấp hơn, lợi nhuận cao hơn: Vì FIFO ghi nhận giá vốn hàng bán theo giá cũ thấp hơn trong điều kiện lạm phát, lợi nhuận doanh nghiệp sẽ tăng, dẫn đến phải nộp thuế cao hơn so với các phương pháp khác như LIFO.

- Không phù hợp với các doanh nghiệp cần đánh giá chính xác giá vốn hàng bán: Trong những ngành có biên độ giá biến động lớn, FIFO có thể khiến giá vốn hàng bán không phản ánh chính xác chi phí thay thế của hàng hóa, ảnh hưởng đến việc định giá và ra quyết định kinh doanh.

4. Ảnh hưởng của phương pháp FIFO đến báo cáo tài chính

Phương pháp nhập trước xuất trước (FIFO) không chỉ ảnh hưởng đến cách tính giá vốn hàng bán mà còn tác động trực tiếp đến các chỉ tiêu tài chính quan trọng trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Dưới đây là những tác động cụ thể của FIFO đến từng phần trong báo cáo tài chính:

a. Tác động đến báo cáo kết quả kinh doanh

⭕Lợi nhuận thay đổi tùy theo phương pháp tính giá vốn

- Trong điều kiện lạm phát (giá hàng hóa tăng dần), FIFO ghi nhận giá vốn hàng bán theo mức giá cũ thấp hơn, dẫn đến lợi nhuận gộp cao hơn.

- Ngược lại, trong thời kỳ giảm phát (giá hàng hóa giảm), FIFO sẽ khiến giá vốn cao hơn, lợi nhuận giảm.

⭕ Ảnh hưởng đến thuế thu nhập doanh nghiệp

- Do lợi nhuận cao hơn trong thời kỳ lạm phát, doanh nghiệp phải nộp thuế thu nhập cao hơn so với khi áp dụng phương pháp khác như LIFO.

- Nếu giá vốn cao hơn, lợi nhuận giảm, doanh nghiệp sẽ chịu thuế thấp hơn.

b. Tác động đến bảng cân đối kế toán

⭕ Hàng tồn kho cuối kỳ có giá trị cao hơn khi áp dụng FIFO

Vì hàng tồn kho cuối kỳ theo FIFO bao gồm các lô hàng nhập gần nhất (có giá cao hơn trong điều kiện lạm phát), nên tổng giá trị hàng tồn kho được ghi nhận trên bảng cân đối kế toán sẽ cao hơn so với phương pháp LIFO. Giúp phản ánh giá trị tài sản hiện tại của doanh nghiệp gần với giá thị trường hơn.

⭕ Ảnh hưởng đến chỉ số tài chính

- Tỷ số thanh khoản (Current Ratio = Tài sản ngắn hạn / Nợ ngắn hạn) tăng do hàng tồn kho có giá trị cao hơn.

- Tỷ số vòng quay hàng tồn kho (COGS / Hàng tồn kho trung bình) thấp hơn, vì giá trị hàng tồn kho cuối kỳ cao hơn.

c. Tác động đến dòng tiền

- FIFO có thể làm giảm lượng tiền mặt do thuế cao hơn trong thời kỳ lạm phát: Khi doanh nghiệp ghi nhận lợi nhuận cao hơn, nghĩa vụ thuế cũng tăng lên, làm giảm dòng tiền thực tế có thể sử dụng. Có thể ảnh hưởng đến kế hoạch đầu tư và mở rộng kinh doanh của doanh nghiệp.

- Không ảnh hưởng trực tiếp đến dòng tiền thực tế từ hoạt động kinh doanh: FIFO chỉ thay đổi cách ghi nhận chi phí trên sổ sách kế toán, không ảnh hưởng đến dòng tiền thực tế từ việc mua bán hàng hóa.