Cách Tính Thuế GTGT, TNCN Cho Hộ Kinh Doanh Theo Quy Định Mới

Trong bối cảnh chính sách thuế liên tục thay đổi, việc nắm rõ Cách Tính Thuế GTGT, TNCN Cho Hộ Kinh Doanh Theo Quy Định Mới là vấn đề được rất nhiều cá nhân kinh doanh quan tâm. Từ năm 2025, hàng loạt quy định mới về phương pháp tính thuế, mức miễn giảm và tỷ lệ áp dụng cho từng ngành nghề đã được ban hành, ảnh hưởng trực tiếp đến nghĩa vụ nộp thuế của hộ kinh doanh. Bài viết này Kế toán Lê Ánh sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết, dễ hiểu và bám sát pháp lý hiện hành, giúp bạn tính đúng, nộp đủ, đồng thời tận dụng tối đa các ưu đãi thuế theo quy định.

I. Các Loại Thuế và Lệ Phí Hộ Kinh Doanh Cần Nắm Vững

Các Hộ kinh doanh cần nắm vững ba nghĩa vụ tài chính cốt lõi đối với ngân sách nhà nước :

- Lệ phí Môn bài: Đây là một khoản phí cố định mà HKD phải nộp hàng năm, dựa trên mức doanh thu của năm trước liền kề. Mức thu được chia thành các bậc cụ thể. Một điểm đáng chú ý là các HKD mới thành lập sẽ được miễn lệ phí môn bài trong năm đầu tiên hoạt động. Tuy nhiên, một thay đổi mang tính cách mạng là lệ phí này sẽ chính thức được bãi bỏ hoàn toàn kể từ ngày 01/01/2026 theo Nghị quyết 198/2025/QH15 của Quốc hội.

- Thuế Giá trị gia tăng (GTGT): Đây là loại thuế gián thu, được tính trên phần giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ phát sinh trong quá trình từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng. Đối với HKD, thuế GTGT được nộp theo phương pháp tính trực tiếp trên doanh thu.

- Thuế Thu nhập cá nhân (TNCN): Đây là loại thuế trực thu, đánh vào phần thu nhập phát sinh từ hoạt động sản xuất, kinh doanh của chủ HKD và các cá nhân trong hộ kinh doanh.

1. Nền tảng pháp lý hiện hành

Hiện tại, văn bản pháp lý "xương sống" đang điều chỉnh trực tiếp cách tính thuế GTGT và TNCN cho HKD là Thông tư 40/2021/TT-BTC do Bộ Tài chính ban hành. Thông tư này sau đó đã được sửa đổi và bổ sung bởi Thông tư 100/2021/TT-BTC để phù hợp hơn với thực tiễn.

Tuy nhiên, bối cảnh pháp lý sẽ có những thay đổi sâu rộng bắt đầu từ năm 2025. Một loạt các văn bản pháp luật mới sẽ định hình lại cuộc chơi, bao gồm: Luật Quản lý thuế sửa đổi (Luật số 56/2024/QH15), Luật Thuế GTGT 2024 (Luật số 48/2024/QH15), các Nghị định quan trọng như Nghị định 70/2025/NĐ-CP (về hóa đơn điện tử), Nghị định 117/2025/NĐ-CP (về thuế thương mại điện tử), và đặc biệt là Nghị quyết 198/2025/QH15 (về việc bãi bỏ thuế khoán).

2. Xác định đối tượng phải nộp thuế

Nguyên tắc cơ bản và quan trọng nhất để xác định một HKD có phải nộp thuế GTGT và TNCN hay không là dựa vào ngưỡng doanh thu. Theo quy định hiện hành tại Điều 4, Thông tư 40/2021/TT-BTC, HKD có tổng doanh thu từ hoạt động sản xuất, kinh doanh trong năm dương lịch từ 100 triệu đồng trở xuống thì không phải nộp cả thuế GTGT và thuế TNCN.

Đối với các HKD hoạt động theo mô hình nhóm cá nhân hoặc hộ gia đình, mức doanh thu 100 triệu đồng/năm này được xác định cho một (01) người đại diện duy nhất của nhóm hoặc hộ gia đình trong năm tính thuế.

Ngưỡng doanh thu này sẽ có sự thay đổi lớn trong tương lai gần. Theo quy định của Luật Thuế GTGT mới, kể từ ngày 01/01/2026, ngưỡng doanh thu được miễn thuế GTGT và TNCN sẽ được nâng lên mức 200 triệu đồng/năm.

II. Hướng Dẫn Chi Tiết Cách Tính Thuế GTGT, TNCN Theo Quy Định Hiện Hành (Thông tư 40/2021/TT-BTC)

1. Công thức tính thuế chung

Theo quy định tại Khoản 3, Điều 10 của Thông tư 40/2021/TT-BTC, số thuế GTGT và thuế TNCN mà HKD phải nộp được xác định dựa trên hai công thức cốt lõi sau :

Số thuế GTGT phải nộp: Số thuế GTGT phải nộp = Doanh thu tính thuế GTGT x Tỷ lệ thuế GTGT

Số thuế TNCN phải nộp: Số thuế TNCN phải nộp = Doanh thu tính thuế TNCN x Tỷ lệ thuế TNCN

Việc xác định chính xác "doanh thu tính thuế" là yếu tố tiên quyết để tính đúng số thuế phải nộp. Theo định nghĩa, doanh thu tính thuế là tổng doanh thu bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ phát sinh trong kỳ tính thuế, bao gồm cả các khoản thuế (đối với các mặt hàng chịu thuế) và không phân biệt đã thu được tiền hay chưa.

Các khoản mục cụ thể cấu thành doanh thu tính thuế bao gồm:

• Tiền bán hàng, tiền gia công, tiền hoa hồng, tiền cung ứng dịch vụ.
• Các khoản thưởng, hỗ trợ đạt doanh số, khuyến mại, chiết khấu thương mại, chiết khấu thanh toán.
• Các khoản trợ giá, phụ thu, phụ trội, phí thu thêm mà HKD được hưởng.

Lưu ý đặc biệt: Đối với các khoản bồi thường vi phạm hợp đồng và các khoản bồi thường khác, chứng chỉ được tính vào doanh thu để tính thuế TNCN, không tính vào doanh thu tính thuế GTGT. Đây là một điểm khác biệt quan trọng mà các HKD rất dễ nhầm lẫn và cần phải hết sức lưu ý.

2. Bảng Tra Cứu Tỷ Lệ Thuế GTGT và TNCN

Để áp dụng công thức trên, HKD cần xác định đúng tỷ lệ thuế cho ngành nghề kinh doanh của mình. Các tỷ lệ này được quy định chi tiết tại Phụ lục I ban hành kèm theo Thông tư 40/2021/TT-BTC.

Bảng Tỷ Lệ % Tính Thuế GTGT và TNCN Theo Ngành Nghề

3. Phân tích sâu các trường hợp đặc thù trong từng nhóm ngành

Mặc dù bảng trên cung cấp các tỷ lệ chung, một số hoạt động kinh doanh đặc thù có tỷ lệ thuế riêng cần được chú ý:

a, Đối với nhóm dịch vụ:

- Cho thuê tài sản: Đối với hoạt động cho thuê nhà, đất, cửa hàng, phương tiện vận tải, máy móc thiết bị... tỷ lệ thuế áp dụng là 5% thuế GTGT và 5% thuế TNCN. Đây là một ngoại lệ quan trọng so với mức 2% TNCN của các dịch vụ thông thường.

- Đại lý, môi giới: Hoạt động làm đại lý xổ số, đại lý bảo hiểm, bán hàng đa cấp không thuộc đối tượng chịu thuế GTGT, nhưng phải chịu 5% thuế TNCN trên hoa hồng được hưởng.

b, Trường hợp kinh doanh đa ngành nghề:

Nguyên tắc là HKD phải thực hiện khai thuế và tính thuế riêng theo tỷ lệ áp dụng cho từng lĩnh vực, ngành nghề. Trong trường hợp không thể xác định hoặc tách riêng được doanh thu của từng ngành nghề, cơ quan thuế sẽ có quyền ấn định doanh thu tính thuế của từng hoạt động theo quy định của pháp luật về quản lý thuế, điều này thường sẽ không có lợi cho người nộp thuế.

Phương pháp tính thuế dựa trên tỷ lệ phần trăm cố định trên doanh thu, tuy đơn giản, nhưng lại tiềm ẩn sự thiếu công bằng. Rõ ràng, gánh nặng thuế thực tế trên lợi nhuận của HKD có biên lợi nhuận thấp lại cao hơn nhiều. Sự "đơn giản" của phương pháp này đã phải đánh đổi bằng "sự công bằng", và đây chính là một trong những động lực sâu xa thúc đẩy cơ quan thuế hướng tới việc áp dụng thống nhất phương pháp kê khai, nơi chi phí đầu vào được hạch toán đầy đủ.

III. Lộ Trình Chuyển Đổi 2025-2026

Các HKD cần nắm vững các mốc thời gian quan trọng sau để chủ động thích ứng:

Mốc 1: Từ ngày 01/06/2025 - Sử dụng hóa đơn điện tử

Theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP, các HKD có doanh thu của năm trước liền kề từ 1 tỷ đồng trở lên bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử (HĐĐT) được khởi tạo từ máy tính tiền và có kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế.

Quy định này buộc các HKD quy mô lớn phải minh bạch hóa hoàn toàn doanh thu phát sinh theo thời gian thực. Đây là bước đi nền tảng và mang tính bắt buộc để chuẩn bị cho việc chuyển đổi hoàn toàn sang phương pháp kê khai.

Mốc 2: Từ ngày 01/07/2025 - Hàng loạt thay đổi lớn có hiệu lực

- Quản lý thuế TMĐT: Theo Nghị định 117/2025/NĐ-CP, các sàn giao dịch TMĐT có chức năng đặt hàng trực tuyến và thanh toán sẽ có trách nhiệm khai thuế và nộp thuế thay cho các cá nhân, HKD bán hàng trên nền tảng của họ. Đối với các HKD kinh doanh trên các nền tảng không có chức năng thanh toán tích hợp (như Facebook, Zalo), họ vẫn phải tự kê khai và nộp thuế theo quy định.

- Bảo hiểm xã hội (BHXH) Bắt buộc: Theo Luật BHXH năm 2024, chủ HKD có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh sẽ trở thành đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Đây là một khoản chi phí tài chính mới nhưng đồng thời cũng mang lại các quyền lợi về an sinh xã hội lâu dài cho chủ HKD.

- Đồng bộ Mã số thuế: Theo Thông tư 86/2024/TT-BTC, số định danh cá nhân sẽ chính thức được sử dụng thay thế cho mã số thuế đối với cá nhân và HKD. Việc này nhằm mục đích đồng bộ hóa cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư với cơ sở dữ liệu thuế, tạo nền tảng cho việc quản lý thuế hiệu quả và tự động hóa.

Mốc 3: Từ ngày 01/01/2026 - Cuộc "Cách mạng" chính thức

- Bãi bỏ Thuế khoán: Đây là thay đổi lớn nhất và có tác động sâu rộng nhất. Theo Nghị quyết 198/2025/QH15, phương pháp tính thuế theo mức khoán sẽ chính thức bị chấm dứt. Tất cả các HKD thuộc diện phải nộp thuế sẽ phải chuyển sang nộp thuế theo phương pháp kê khai.

- Nâng ngưỡng miễn thuế: Như đã đề cập, ngưỡng doanh thu để được miễn thuế GTGT và TNCN sẽ được nâng từ 100 triệu đồng/năm lên 200 triệu đồng/năm, theo Luật Thuế GTGT số 48/2024/QH15.

- Bãi bỏ Lệ phí môn bài: Việc thu nộp lệ phí môn bài hàng năm sẽ được chấm dứt hoàn toàn, giúp giảm bớt một gánh nặng tài chính cho tất cả các HKD.

⇒ Lộ trình cải cách thuế này thực chất là một "cú hích" có chủ đích của nhà nước để tái cấu trúc khu vực kinh tế tư nhân, khuyến khích các HKD có tiềm năng phát triển thành các thực thể kinh doanh chính thức, bền vững và dễ quản lý hơn.

IV. Hướng Dẫn Thực Hành và Các Tình Huống Điển Hình

1. Lựa chọn phương pháp tính thuế (Giai đoạn chuyển tiếp đến hết 2025)

Trong giai đoạn hiện tại cho đến hết năm 2025, HKD có thể áp dụng một trong ba phương pháp tính thuế sau :

- Phương pháp Kê khai: Áp dụng cho các HKD có quy mô lớn hoặc các HKD tự nguyện lựa chọn để thể hiện sự minh bạch. Hồ sơ khai thuế bao gồm Tờ khai theo mẫu số 01/CNKD. Thời hạn nộp hồ sơ là theo tháng hoặc theo quý.

- Phương pháp Khoán: Áp dụng cho các HKD không thuộc diện phải nộp thuế theo phương pháp kê khai. Cơ quan thuế sẽ xác định mức thuế khoán ổn định đầu năm. Đây là phương pháp sẽ bị bãi bỏ từ ngày 01/01/2026.

- Phương pháp Từng lần phát sinh: Áp dụng cho các cá nhân kinh doanh không thường xuyên, không có địa điểm kinh doanh cố định.

2. Ví dụ minh họa cách tính thuế chi tiết

Tình huống 1: Cửa hàng tạp hóa (Phân phối hàng hóa)

Doanh thu dự kiến: 600 triệu đồng/năm.

Nghĩa vụ thuế:

• Lệ phí môn bài: 500.000 đồng/năm (doanh thu trên 500 triệu).
• Thuế GTGT: 600.000.000×1%=6.000.000 đồng.Thuế TNCN: 600.000.000×0,5%=3.000.000 đồng.

Tổng thuế phải nộp (chưa gồm lệ phí môn bài): 9.000.000 đồng/năm.

Tình huống 2: Quán cà phê (Dịch vụ ăn uống - thuộc nhóm Sản xuất, dịch vụ có gắn với hàng hóa)

Doanh thu năm trước: 1,2 tỷ đồng.

Nghĩa vụ: Phải nộp thuế theo phương pháp kê khai và bắt buộc sử dụng HĐĐT từ máy tính tiền từ ngày 01/06/2025.

• Lệ phí môn bài: 1.000.000 đồng/năm.
• Thuế GTGT: 1.200.000.000×3%=36.000.000 đồng.
• Thuế TNCN: 1.200.000.000×1,5%=18.000.000 đồng.

Tổng thuế phải nộp (chưa gồm lệ phí môn bài): 54.000.000 đồng/năm.

Tình huống 3: Cá nhân cho thuê căn hộ

Doanh thu: 240 triệu đồng/năm (20 triệu đồng/tháng).

Nghĩa vụ thuế (áp dụng tỷ lệ đặc thù):

• Thuế GTGT: 240.000.000×5%=12.000.000 đồng.
• Thuế TNCN: 240.000.000×5%=12.000.000 đồng.

Tổng thuế phải nộp: 24.000.000 đồng/năm (tương đương 10% trên tổng doanh thu).

Tình huống 4: Người bán hàng trên sàn Shopee (Áp dụng quy định mới từ 01/07/2025)

Doanh thu dự kiến: 300 triệu đồng/năm.

Cách thức nộp thuế: Từ ngày 01/07/2025, Shopee sẽ tự động khấu trừ thuế trên mỗi đơn hàng thành công và nộp thay cho người bán. Người bán sẽ nhận được tiền về tài khoản sau khi đã bị trừ thuế.

Số thuế dự kiến bị khấu trừ:

• Thuế GTGT: 300.000.000×1%=3.000.000 đồng.
• Thuế TNCN: 300.000.000×0,5%=1.500.000 đồng.

Tổng thuế bị khấu trừ: 4.500.000 đồng/năm.

Có thể thấy, việc áp dụng đúng Cách Tính Thuế GTGT, TNCN Cho Hộ Kinh Doanh Theo Quy Định Mới không chỉ giúp người kinh doanh tuân thủ pháp luật mà còn tránh được rủi ro bị truy thu, xử phạt. Trong bối cảnh quy định về thuế ngày càng siết chặt, hộ kinh doanh nên chủ động theo dõi chính sách, lưu giữ đầy đủ chứng từ và cân nhắc nhờ tư vấn chuyên gia để vừa tối ưu chi phí, vừa đảm bảo hoạt động kinh doanh bền vững. Kế toán Lê Ánh chúc bạn thành công!

>>> Tham khảo: KHÓA HỌC KẾ TOÁN HỘ KINH DOANH CÁ THỂ