Thông tư 99/2025/TT-BTC: Thay Thế Thông Tư 200 Về Chế Độ Kế Toán Doanh Nghiệp

Thông tư 99/2025/TT-BTC do Bộ Tài chính ban hành ngày 27/10/2025 đánh dấu bước chuyển quan trọng trong hệ thống Chế độ Kế toán Doanh nghiệp. Thay cho cách tiếp cận mang tính tuân thủ cứng nhắc theo Thông tư 200/2014/TT-BTC, khung hướng dẫn mới định hình một hệ thống linh hoạt, có kiểm soát, đồng thời tăng mức độ hài hòa với thông lệ kế toán quốc tế.

Cùng Kế toán Lê Ánh tìm hiểu toàn cảnh về Thông tư 99/2025/TT-BTC ở bài viết dưới đây.

Mục lục

I. Tổng Quan Thông Tư 99/2025/TT-BTC
II. Các Thay Đổi Trọng Tâm Trong Thông Tư 99/2025/TT-BTC
III. Tóm Tắt Cấu Trúc Và Nội Dung Chính Của Thông tư 99/2025/TT-BTC
- 1. Bố cục chương - điều - phụ lục
- 2. Nhóm quy định chính
IV. So Sánh Điểm Mới Của Thông Tư 99 Với Thông Tư 200

I. Tổng Quan Thông Tư 99/2025/TT-BTC

1. Lý do ban hành và nhu cầu thay thế Thông tư 200

- Thông tư 200 đã lạc hậu: Được ban hành từ năm 2014, Thông tư 200 dựa trên hệ thống Chuẩn mực Kế toán Việt Nam (VAS) cũ, không còn phản ánh đầy đủ các giao dịch kinh tế phức tạp của nền kinh tế thị trường và quá trình hội nhập quốc tế.

- Lộ trình áp dụng VFRS/IFRS: Việt Nam đang trong lộ trình áp dụng Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS) và đã ban hành Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Việt Nam (VFRS) dựa trên IFRS (theo Quyết định 345/QĐ-BTC). Cần có một Chế độ kế toán (hướng dẫn hạch toán, hệ thống tài khoản) mới để đồng bộ với các chuẩn mực mới này.

- Yêu cầu hội nhập và minh bạch: Nền kinh tế cần các báo cáo tài chính (BCTC) có tính minh bạch cao và khả năng so sánh được với thông lệ quốc tế để thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Thông tư 200 không còn đáp ứng được yêu cầu này.

2. Mục tiêu điều chỉnh theo chuẩn kế toán mới

Thông tư 99 đặt ra các mục tiêu cốt lõi để thay đổi nền tảng kế toán doanh nghiệp:

- Tiệm cận IFRS: Đây là mục tiêu quan trọng nhất. Thông tư 99 đưa các nguyên tắc, phương pháp hạch toán và trình bày BCTC đến gần hơn với Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế (IFRS). Ví dụ rõ nét là việc đổi tên "Bảng cân đối kế toán" thành "Báo cáo tình hình tài chính" theo đúng thuật ngữ của IFRS.

- Tăng quyền tự chủ và linh hoạt cho doanh nghiệp: Khác với Thông tư 200 mang tính "cầm tay chỉ việc" và cứng nhắc, Thông tư 99 trao quyền tự chủ rất lớn cho doanh nghiệp trong việc:

Tự thiết kế biểu mẫu chứng từ kế toán (Điều 9).
Tự mở, sửa đổi, bổ sung hệ thống tài khoản kế toán (tài khoản chi tiết) để phù hợp với yêu cầu quản trị mà không cần xin phép Bộ Tài chính (Điều 11).

- Nâng cao vai trò quản trị: Thông tư mới mở rộng phạm vi của kế toán, không chỉ là ghi sổ và lập báo cáo, mà còn nhấn mạnh đến trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc xây dựng quy chế quản trị nội bộ và tổ chức kiểm soát nội bộ (Điều 3).

3. Đối tượng áp dụng và phạm vi điều chỉnh

- Đối tượng áp dụng: Áp dụng cho các doanh nghiệp thuộc mọi lĩnh vực, mọi thành phần kinh tế (tương tự phạm vi của Thông tư 200).

- Phạm vi linh hoạt cho SME: Một điểm mới đáng chú ý là Thông tư 99 cho phép các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME - đối tượng thường áp dụng Thông tư 133) được lựa chọn áp dụng chế độ kế toán theo Thông tư 99 nếu thấy phù hợp với nhu cầu quản lý.

- Phạm vi điều chỉnh: Thông tư này hướng dẫn về chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản và nguyên tắc hạch toán, sổ kế toán, và việc lập, trình bày Báo cáo tài chính.

4. Thời điểm hiệu lực - lộ trình chuyển đổi cho doanh nghiệp

Ngày ban hành:	27 tháng 10 năm 2025
Ngày hiệu lực thi hành:	01 tháng 01 năm 2026
Lộ trình áp dụng:	Áp dụng cho năm tài chính bắt đầu từ hoặc sau ngày 01/01/2026
Tải thông tư:	Thông tư 99/2025/TT-BTC

Doanh nghiệp có khoảng 1 năm (từ cuối 2025 đến hết 2026) để chuẩn bị hệ thống (phần mềm kế toán), đào tạo nhân sự và điều chỉnh các quy trình nội bộ để chuyển đổi hoàn toàn sang chế độ kế toán mới.

Thông tư cũng cho phép doanh nghiệp áp dụng sớm hơn nếu đã chuẩn bị đầy đủ về nguồn lực và hệ thống.

II. Các Thay Đổi Trọng Tâm Trong Thông Tư 99/2025/TT-BTC

1. Triết lý mới: Linh hoạt - Chuẩn hóa - Tiệm cận quốc tế

Thông tư 99 chuyển đổi căn bản tư duy làm kế toán tại Việt Nam, từ "tuân thủ theo quy định cứng" sang "vận dụng theo nguyên tắc".

⭕ Linh hoạt

- Thông tư 200 mang tính "cầm tay chỉ việc", quy định chi tiết từng tài khoản cấp 2, cấp 3.

- Thông tư 99 trao quyền tự chủ tối đa. Doanh nghiệp được phép tự thiết kế hệ thống tài khoản chi tiết (từ cấp 2 trở đi) và tự thiết kế mẫu chứng từ (như phiếu thu, chi, nhập, xuất) nhưng vẫn đảm bảo tính chuẩn hóa theo cùng một hệ thống khung.

⭕ Chuẩn hóa

Chuẩn hóa về nguyên tắc (ghi nhận, đo lường) và đầu ra (biểu mẫu Báo cáo tài chính - BCTC). Dù doanh nghiệp hạch toán chi tiết thế nào, BCTC cuối cùng phải được trình bày theo một khuôn mẫu thống nhất, đảm bảo tính so sánh giữa các doanh nghiệp.

⭕ Tiệm cận quốc tế

Đây là mục tiêu quan trọng nhất. Thông tư 99 là bước đệm quan trọng để Việt Nam áp dụng VFRS (Chuẩn mực Báo cáo tài chính Việt Nam) và IFRS (Chuẩn mực Báo cáo tài chính Quốc tế).

Thông tư sử dụng thuật ngữ, khái niệm và phương pháp luận theo chuẩn quốc tế, ví dụ:

"Bảng cân đối kế toán" đổi tên thành "Báo cáo tình hình tài chính".
Nhấn mạnh vào "xét đoán chuyên môn" và "ước tính kế toán".

2. Nguyên tắc ghi nhận - Đo lường - Trình bày mới

Đây là yếu tố then chốt trong quá trình chuyển đổi, đòi hỏi kế toán viên cập nhật và củng cố kiến thức chuyên môn.

Nguyên tắc	TT 200 (Cũ)	TT 99 (Mới)
Nguyên tắc Ghi nhận	Thường dựa trên hình thức pháp lý (ví dụ: có hóa đơn đỏ mới ghi nhận chi phí).	Nhấn mạnh nguyên tắc "bản chất hơn hình thức" . Một khoản chi phí được ghi nhận khi nó thực sự phát sinh và làm giảm lợi ích kinh tế, bất kể chứng từ pháp lý đã có hay chưa. Tương tự, doanh thu (theo mô hình 5 bước của IFRS 15) được ghi nhận khi doanh nghiệp chuyển giao quyền kiểm soát hàng hóa/dịch vụ cho khách hàng, thay vì chỉ là chuyển giao rủi ro và lợi ích.
Nguyên tắc Đo lường	Chủ yếu dựa trên giá gốc	Đưa vào và mở rộng áp dụng các cơ sở đo lường khác theo chuẩn mực quốc tế: Giá trị hợp lý: Áp dụng cho một số công cụ tài chính, bất động sản đầu tư. Giá trị có thể thu hồi: Dùng để đánh giá suy giảm giá trị tài sản. Giá trị hiện tại: Dùng để đo lường các khoản phải thu, phải trả dài hạn hoặc các quỹ dự phòng.
Nguyên tắc Trình bày	Biểu mẫu BCTC cố định	Cho phép linh hoạt hơn trong việc trình bày Báo cáo tình hình tài chính (ví dụ: trình bày theo tính thanh khoản giảm dần thay vì chỉ ngắn hạn/dài hạn). Yêu cầu Thuyết minh cao hơn rất nhiều. Doanh nghiệp bắt buộc phải giải trình rõ ràng về các chính sách kế toán, các xét đoán và ước tính quan trọng đã sử dụng khi lập báo cáo.

3. Những thay đổi lớn ảnh hưởng trực tiếp đến doanh nghiệp

Hệ thống tài khoản được tổ chức lại, bổ sung và loại bỏ một số tài khoản cũ.
Chứng từ và sổ sách được chuẩn hóa, yêu cầu rõ hơn về kiểm soát nội bộ.
Doanh thu - chi phí được hướng dẫn theo nguyên tắc phù hợp giữa kỳ kế toán và bản chất giao dịch.
Phân loại tài sản - nợ phải trả thay đổi theo tiêu chí nhất quán, giảm chồng chéo với Thông tư 200.
Báo cáo tài chính được tái cấu trúc theo hướng tinh gọn nhưng tăng mức độ minh bạch.

III. Tóm Tắt Cấu Trúc Và Nội Dung Chính Của Thông tư 99/2025/TT-BTC

1. Bố cục chương - điều - phụ lục

Thông tư 99/2025/TT-BTC được thiết kế với cấu trúc chặt chẽ, tách bạch rõ giữa phần Nguyên tắc (trong các Điều) và phần Hướng dẫn thực hành (trong các Phụ lục).

Phần thân Thông tư (Các Chương/Điều):

Chương I - Quy định chung: Xác định phạm vi điều chỉnh; Đối tượng áp dụng; Công tác quản trị và kiểm soát nội bộ; Đơn vị tiền tệ; Tổ chức bộ máy kế toán và công tác kế toán.
Chương II - Chứng từ kế toán: Quy định chung về chứng từ kế toán; Hệ thống biểu mẫu chứng từ kế toán; Lập, ký và kiểm soát chứng từ kế toán.
Chương III - Tài khoản kế toán: Hệ thống tài khoản kế toán.
Chương IV - Sổ kế toán: Mở sổ, ghi sổ và khóa sổ kế toán
Chương V - Báo cáo tài chính: Kỳ lập, đối tượng và hệ thống Báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Nguyên tắc lập và trình bày Báo cáo tài chính của doanh nghiệp.

Phần Phụ lục: (rất quan trọng)

Phụ lục 1 - Danh mục và biểu mẫu chứng từ kế toán: Quy định các loại chứng từ kế toán bắt buộc, áp dụng thống nhất cho doanh nghiệp khi ghi sổ, thanh toán, tính lương, hạch toán vật tư, hàng hóa, tài sản cố định…
Phụ lục 2 - Hệ thống tài khoản kế toán: Chỉ ban hành danh mục tài khoản cấp 1 và giải thích nội dung, nguyên tắc hạch toán của các tài khoản này.
Phụ lục 3 - Hướng dẫn về sổ kế toán: Hướng dẫn nguyên tắc và một số mẫu sổ kế toán mang tính tham khảo.
Phụ lục 4 - Biểu mẫu Báo cáo tài chính: Ban hành các mẫu biểu BCTC bắt buộc (Báo cáo tình hình tài chính, Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ và Thuyết minh BCTC.)

2. Nhóm quy định chính

Thông tư 99 điều chỉnh toàn diện các khía cạnh của công tác kế toán doanh nghiệp:

Nhóm quy định chính	Điểm mới
Chứng từ kế toán (Điều 9)	Doanh nghiệp hoàn toàn được tự chủ thiết kế mẫu chứng từ (phiếu thu, chi, nhập, xuất...) miễn là đảm bảo đầy đủ các yếu tố cơ bản theo Luật Kế toán. Không còn các mẫu bắt buộc như trước.
Tài khoản kế toán (Điều 11)	Thông tư chỉ quy định bắt buộc hệ thống tài khoản cấp 1. Doanh nghiệp được hoàn toàn tự chủ trong việc mở, sửa đổi, bổ sung các tài khoản chi tiết (cấp 2, cấp 3...) để phù hợp với yêu cầu quản trị nội bộ mà không cần đăng ký hay xin phép Bộ Tài chính.
Sổ kế toán	Tương tự chứng từ, doanh nghiệp được tự chủ thiết kế hình thức sổ (sổ cái, sổ chi tiết) và lựa chọn hình thức ghi sổ (Nhật ký chung, Chứng từ ghi sổ...) cho phù hợp.
Báo cáo tài chính	Đây là nhóm quy định thay đổi lớn nhất, tiệm cận IFRS. Thay đổi tên gọi: "Bảng cân đối kế toán" -> "Báo cáo tình hình tài chính". Bổ sung yêu cầu Ban Giám đốc đánh giá bắt buộc về giả định hoạt động liên tục khi lập BCTC. Doanh nghiệp phải thuyết minh rõ ràng về cơ sở lập báo cáo, đặc biệt là khi có các yếu tố không chắc chắn trọng yếu. Yêu cầu Thuyết minh BCTC chi tiết và minh bạch hơn rất nhiều, đặc biệt là thuyết minh về các chính sách kế toán, các ước tính và xét đoán chuyên môn đã sử dụng.
Đơn vị tiền tệ trong kế toán	Vẫn quy định đơn vị tiền tệ là Đồng Việt Nam (VND). Tuy nhiên, quy định rõ ràng và chặt chẽ hơn về các điều kiện để doanh nghiệp được lựa chọn một đơn vị tiền tệ khác (như USD, EUR...) làm đơn vị tiền tệ trong kế toán (nếu phần lớn giao dịch kinh tế diễn ra bằng ngoại tệ đó).

IV. So Sánh Điểm Mới Của Thông Tư 99 Với Thông Tư 200

Hạng mục	Thông tư 200/2014/TT-BTC (Cũ)	Thông tư 99/2025/TT-BTC (Mới)
1. Nguyên tắc chung	- Dựa trên quy định: "Cầm tay chỉ việc", quy định chi tiết, cứng nhắc. Kế toán chủ yếu làm theo mẫu.	- Dựa trên nguyên tắc: "Tiệm cận IFRS", trao quyền tự chủ và đòi hỏi "xét đoán chuyên môn".
2. Hệ thống tài khoản	- Cứng nhắc: Quy định chi tiết đến tài khoản cấp 2, cấp 3. Muốn thêm/sửa tài khoản phải xin phép Bộ Tài chính	- Linh hoạt: Chỉ ban hành bắt buộc tài khoản cấp 1. Doanh nghiệp hoàn toàn tự chủ xây dựng, mở mới tài khoản cấp 2, 3..
3. Chứng từ & Sổ kế toán	- Theo mẫu bắt buộc: Ban hành các mẫu biểu chứng từ (thu, chi, nhập, xuất...) và sổ kế toán bắt buộc tại Phụ lục.	- Tự chủ thiết kế: Bãi bỏ toàn bộ mẫu biểu bắt buộc. Doanh nghiệp tự thiết kế miễn là đảm bảo 7 yếu tố cốt lõi của Luật Kế toán.
4. Ghi nhận Doanh thu	- VAS 14: Dựa trên nguyên tắc "chuyển giao rủi ro và lợi ích". Thường gắn liền với thời điểm xuất hóa đơn.	- Tiệm cận IFRS 15: Dựa trên mô hình 5 bước, trọng tâm là "chuyển giao quyền kiểm soát".
5. Ghi nhận Tài sản	- Giá gốc là chủ yếu: Hầu như không quy định về đánh giá tổn thất tài sản.	- Đánh giá lại: Yêu cầu bắt buộc phải đánh giá suy giảm giá trị tài sản tiệm cận IAS 36) cuối kỳ.
6. Ghi nhận Chi phí / Nợ	- Dựa trên chứng từ pháp lý: Thường bị phụ thuộc vào hóa đơn hợp lệ. Dự phòng mang tính tuân thủ.	- Bản chất hơn hình thức: Ghi nhận khi phát sinh (dồn tích). Yêu cầu "ước tính kế toán" cao hơn cho các khoản dự phòng.
7. Trình bày BCTC	- Tên gọi: "Bảng cân đối kế toán". - Thuyết minh: Tương đối cơ bản, mang tính liệt kê.	- Tên gọi: "Báo cáo tình hình tài chính". - Thuyết minh: Yêu cầu cao, bắt buộc giải trình về các xét đoán, ước tính, chính sách kế toán và đánh giá hoạt động liên tục.

Thông tư 99/2025/TT-BTC đánh dấu bước chuyển quan trọng trong chế độ kế toán doanh nghiệp, yêu cầu mỗi đơn vị chủ động rà soát, cập nhật và chuẩn hóa lại toàn bộ hệ thống kế toán - tài chính. Việc nắm vững các quy định mới không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật mà còn tăng mức độ minh bạch và nâng cao năng lực quản trị.

Để cập nhật nhanh các thay đổi về thông tư, nghị định và thực hành lập báo cáo tài chính theo chuẩn mới, bạn có thể tham gia các Khóa học kế toán tổng hợp thực hành và Khóa học kế toán chuyên sâu tại Kế toán Lê Ánh – nơi đội ngũ kế toán trưởng doanh nghiệp trực tiếp hướng dẫn, giúp học viên làm chủ nghiệp vụ và áp dụng hiệu quả vào công việc thực tế.